Lãng phí tài sản công (Bài 1): Nhiều nhà công vụ, trụ sở cơ quan… bị bỏ hoang, xuống cấp trầm trọng

LTS: Tình trạng nhà đất công bỏ hoang, lâu năm không sử dụng tại Hà Nội đang gây ra sự lãng phí lớn, đồng thời kéo theo sự nhếch nhác ở đô thị. Đây là vấn đề cần sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng để tìm ra các giải pháp tối ưu, tận dụng được tài nguyên đất đai, đồng thời khắc phục tình trạng xuống cấp và lãng phí tài sản công, để những tài sản này được quản lý và khai thác một cách hợp lý, hiệu quả.

Nhà công ở “đất vàng” bỏ hoang, xuống cấp

Văn phòng UBND TP.Hà Nội vừa ban hành thông báo liên quan việc quản lý các cơ sở nhà, đất là trụ sở các cơ quan, đơn vị và quỹ nhà chuyên dùng trên địa bàn thành phố.

Theo đó, để sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí tài sản công, UBND thành phố yêu cầu Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với các sở liên quan rà soát, phân loại rõ trụ sở làm việc của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố, bao gồm cơ sở nhà, đất của cơ quan, đơn vị Trung ương (tập trung vào các trường hợp dôi dư, không sử dụng, để trống, sử dụng kém hiệu quả, sử dụng không đúng mục đích).

UBND TP.Hà Nội giao Sở xây dựng chủ trì, phối hợp Sở Tài chính khẩn trương phân loại toàn bộ quỹ nhà chuyên dùng (quỹ nhà bỏ trống, quỹ nhà còn tồn tại, vướng mắc, vi phạm…), xây dựng phương án xử lý hiệu quả theo từng địa điểm nhà, báo cáo UBND thành phố xử lý dứt điểm theo quy định Trung ương và thành phố; hoàn thành trong tháng 3.2025.

Theo khảo sát của phóng viên, nhiều năm nay, tình trạng nhà đất công bỏ hoang, xuống cấp tại Hà Nội khá nhức nối. Dù được đề cập nhiều, nhưng tình trạng này vẫn chưa giải quyết rốt ráo. đã trở thành vấn đề nóng tại TP.Hà Nội. Những công trình này không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an ninh, trật tự xã hội và môi trường sống.

Đơn cử, biệt thự công vụ nằm tại số 12 Nguyễn Chế Nghĩa (Hàng Bài, quận Hoàn Kiếm) dù đã được ông Hoàng Văn Nghiên, nguyên Chủ tịch UBND TP.Hà Nội trả lại cho Hà Nội khoảng 10 năm nay, tuy nhiên căn nhà vẫn vẫn thường xuyên “cửa đóng then cài”, phần cổng sắt rỉ sét, tường gạch sơn vữa bong tróc, xuống cấp…

Được biết, căn biệt thự số 12 Nguyễn Chế Nghĩa được UBND TP.Hà Nội xếp vào biệt thự nhóm 2. Biệt thự có diện tích hơn 410m2, được bố trí cho nguyên chủ tịch UBND TP.Hà Nội Hoàng Văn Nghiên thuê và ông Nghiên đã trả lại căn biệt thự này cho Hà Nội vào cuối 2014.

Tương tự tình trạng trên, biệt thự 107 Trần Hưng Đạo (quận Hoàn Kiếm) cũng đã bỏ hoang gần 10 năm nay. Trước đó, vào ngày 22.9.2015, tòa biệt thự trên bất ngờ đổ sập làm 2 người chết, nhiều người bị thương, 66 hộ dân sống xung quanh biệt thự phải sơ tán.

Vừa qua, cử tri quận Hoàn Kiếm kiến nghị UBND TP.Hà Nội kiến nghị Tổng công ty Đường sắt Việt Nam quan tâm, có phương án cải tạo căn nhà số 107 Trần Hưng Đạo (Hoàn Kiếm, Hà Nội) để tránh lãng phí tài sản công và không ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường khu vực.

Ngoài ra, khảo sát của phóng viên cũng cho thấy còn không ít căn nhà công vụ bị bỏ hoang ở Hà Đông. Cụ thể, tại địa chỉ số 30 Tô Hiệu từng là trụ sở Đài PT-TH tỉnh Hà Tây (cũ). Do nhiều năm không được sử dụng, toà nhà này cũng rơi vào tình trạng xuống cấp, cũ kĩ; hoặc ngay cạnh đó là trụ sở thuộc VKSNDTC nhưng đã để hoang hóa, xuống cấp nhiều năm nay, nhiều phần tường bên ngoài của trụ sở bị bong tróc.

Một công trình khác là nhà chuyên dùng ở địa chỉ 16 phố Tràng Thi (quận Hoàn Kiếm). Căn nhà này từng bị kết luận sử dụng sai mục đích. Khi tiến hành rà soát, Hà Nội đã thu hồi cơ sở này. Tuy vậy, sau một thời gian, cơ sở này tiếp tục bị bỏ hoang, xuống cấp dần theo thời gian, hiện vẫn đóng cửa.

Ở ngoại thành, hàng nghìn m2 nhà ở xã hội Công ty TNHH MTV Quản lý và phát triển nhà Hà Nội cho thuê sai mục đích. Theo đó, khu nhà ở công nhân Kim Chung (huyện Đông Anh) được xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước để cho công nhân thuê, nhưng từ năm 2010 đến hết 2019, công ty đã tự chuyển đổi công năng để cho các tổ chức, cá nhân thuê 56 điểm (khoảng 10.000 m2) kinh doanh dịch vụ.

Giữa năm 2017, Sở Xây dựng Hà Nội yêu cầu công ty thu hồi các điểm cho thuê không đúng quy định. Tuy nhiên, việc này đã không được các bên liên quan làm quyết liệt dẫn đến thời điểm tổ chức thanh tra (hồi quý 2/2024) vẫn còn khoảng 20 điểm chưa được thu hồi, phải ra quyết định cưỡng chế.

Còn tại khu công nghệ cao Hòa Lạc (huyện Thạch Thất), Dự án đầu tư xây dựng Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao công nghệ và giám định công nghệ có tổng mức đầu tư gần 600 tỉ đồng, được đầu tư nhưng sau đó lâm vào cảnh "đắp chiếu", đóng cửa hoàn toàn sau vài năm đưa vào hoạt động.

Lãng phí nghiêm trọng

Những công trình liệt kê ở trên chỉ là một vài ví dụ nhỏ trong hàng chục căn nhà công vụ bỏ hoang. Những khu đất và tòa nhà bỏ hoang này không chỉ làm lãng phí tài nguyên mà còn làm giảm giá trị sử dụng đất đai tại các khu vực trung tâm. Ngoài ra, việc không sử dụng được các tài sản công còn làm giảm thu ngân sách từ việc cho thuê hoặc bán các tài sản này. Nhà nước có thể thu về một nguồn tài chính đáng kể nếu biết cách khai thác và sử dụng chúng đúng đắn.

Bên cạnh vấn đề lãng phí, các công trình nhà đất công bỏ hoang còn dẫn đến tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Những tòa nhà không được duy tu, bảo dưỡng lâu ngày sẽ dễ dàng bị mục nát, rơi vào tình trạng mất an toàn, gây nguy hiểm cho những người xung quanh.

Trao đổi với phóng viên Đô Thị Mới, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh cho biết tình trạng nhà đất công bỏ hoang vẫn tồn tại nhiều năm, đây là một trong những nhức nhối rất lớn. Đơn cử, khi Hà Tây sáp nhập lại với Hà Nội, rất nhiều cơ sở công của Hà Tây cũ không được sử dụng, bỏ hoang, xuống cấp.

“Rõ ràng, việc rà soát, xem xét, xử lý lại các công trình này cần phải làm ngay và luôn của Hà Nội. Qua đó, chỉnh trang đô thị một cách tốt nhất”, ông Thịnh nói.

Theo ông Thịnh, tài sản công không được sử dụng là một sự lãng phí rất lớn, tạo ra sự nhếch nhác của đô thị khi công trình xuống cấp. Điều này cũng tạo ra những khu vực tiềm ẩn nguy cơ mất trật tự xã hội, những “điểm đen” trong khu dân cư. Chưa kể, tình trạng này cũng mang đến dư luận xấu về việc quản lý của chính quyền các cấp trong việc sử dụng hiệu quả tài sản công. Do đó, việc đầu tiên để xử lý các công trình này là rà soát, thống kê, đo đạc, xác định hiện trạng. Sau đó xem xết chất lượng, công năng công trình để xem xét bố trí sử dụng.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBlaw cũng cho rằng một trong những nguyên nhân của tình trạng này là sự thiếu sót trong quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất. Ví dụ, dự án như Dự án Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao công nghệ và giám định công nghệ ở Thạch Thất bị bỏ hoang do thiếu kế hoạch cụ thể về sử dụng và quản lý sau khi hoàn thành. Ngoài ra, các vướng mắc pháp lý và thủ tục hành chính phức tạp cũng là rào cản khiến nhiều công trình không thể được cải tạo hoặc sử dụng hiệu quả.

Theo ông Hà, việc bỏ hoang các khu nhà công không chỉ lãng phí tài nguyên đất đai mà còn gây thất thoát kinh phí đầu tư ban đầu. Các công trình bỏ hoang thường xuống cấp, gây mất mỹ quan và ảnh hưởng đến môi trường sống của cư dân xung quanh.

“Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Sự lãng phí này có thể cản trở sự phát triển kinh tế và xã hội của địa phương, vì tài nguyên không được khai thác hiệu quả”, ông Hà nói.

Các chuyên gia cũng cho rằng để giải quyết vấn đề này, các cơ quan chức năng cần có những biện pháp cụ thể và quyết liệt. Một trong những giải pháp hiệu quả là rà soát lại tất cả các khu đất, nhà đất công, xác định rõ mục đích sử dụng và đưa ra các phương án khai thác hợp lý.