Đẩy nhanh tiến độ áp dụng quy chuẩn về khí thải phương tiện tại Hà Nội và TP. HCM

Triển khai sớm quy chuẩn khí thải phương tiện

Chiều 13/3, tại cuộc họp về lộ trình áp dụng các quy chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh việc triển khai các quy chuẩn khí thải sẽ bắt đầu ở một số khu vực, tuyến đường, phố trọng điểm tại Hà Nội và TP. HCM, nơi có mức ô nhiễm không khí cao.

Theo đó, Bộ Xây dựng và Bộ Công an được giao nhiệm vụ phối hợp với các thành phố này để rà soát, cập nhật quy hoạch hạ tầng giao thông, bao gồm tuyến đường, bến và điểm đỗ xe nhằm khuyến khích việc sử dụng phương tiện giao thông xanh.

Các cơ quan cũng sẽ đưa ra chính sách hỗ trợ chuyển đổi từ xe cá nhân sang phương tiện giao thông công cộng, thiết kế các làn đường dành riêng cho xe đạp, người đi bộ và xe máy, đồng thời tăng cường công tác truyền thông về tác hại của ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông gây ra.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng yêu cầu quá trình xây dựng quy chuẩn và lộ trình áp dụng phải rõ ràng về các cơ sở chính trị, pháp lý, và thực tiễn, đồng thời đánh giá tác động một cách toàn diện. Cần đưa ra các giải pháp đồng bộ về kinh tế xã hội, khoa học và kiên quyết thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí do khí thải từ phương tiện giao thông.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao nhiệm vụ xây dựng và ban hành các quy chuẩn khí thải, đồng thời xác định lộ trình áp dụng đối với ôtô và xe máy lưu hành, theo nguyên tắc "quy chuẩn và lộ trình áp dụng đối với ôtô sẽ có trước, còn xe máy sẽ được áp dụng sau". Bộ cần làm rõ tỷ lệ khí thải từ phương tiện giao thông so với tổng nguồn gây ô nhiễm không khí.

Về quy chuẩn khí thải đối với xe máy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng đây là một quy định liên quan đến số lượng và chủng loại xe máy rất lớn, có tác động trực tiếp đến đa số người dân, vì vậy cần thêm thời gian để đánh giá tác động và xây dựng lộ trình áp dụng, cũng như chuẩn bị cơ sở vật chất cho việc kiểm định khí thải.

Từ năm 2010, Chính phủ đã giao Bộ Giao thông Vận tải xây dựng lộ trình kiểm soát khí thải xe máy, và hai thành phố Hà Nội, TP. HCM đã được giao hoàn thiện mạng lưới cơ sở kiểm định, với mục tiêu đến năm 2015 đạt 80 - 90% xe máy được kiểm định khí thải. Tuy nhiên, đến nay, việc kiểm soát khí thải xe máy vẫn chưa được triển khai, trong khi số lượng xe máy tại các thành phố lớn tiếp tục gia tăng.

Thực hiện trước tại các đô thị lớn 

Tính đến tháng 9/2024, cả nước có khoảng 77 triệu mô tô, xe máy (gọi chung là xe máy) đăng ký, đưa tỉ lệ sở hữu xe máy lên tới 770 xe/1.000 dân, thuộc hàng cao nhất thế giới. Dù là phương tiện cơ giới, nhưng xe máy hiện chưa phải chịu kiểm định an toàn kỹ thuật, dẫn đến tình trạng nhiều chiếc xe cũ kỹ, không đảm bảo an toàn vẫn tiếp tục lưu hành.

Như tại Hà Nội, thống kê cho thấy xe máy đã sử dụng trên 10 năm chiếm tới 72,58%. Nếu các xe cũ không được bảo dưỡng đúng cách, mức phát thải chất độc hại vào không khí sẽ gia tăng đáng kể.

Theo Thông tư 47/2024, xe máy có tuổi đời dưới 5 năm sẽ được miễn kiểm định khí thải. Các xe từ 5 đến 12 năm tuổi sẽ phải kiểm định khí thải hai năm một lần, còn xe trên 12 năm tuổi sẽ phải kiểm định hàng năm.

Nếu xe không có thông tin về ngày xuất xưởng trong cơ sở dữ liệu, ngày xuất xưởng sẽ được tính từ 31/12 của năm sản xuất. Giấy chứng nhận kiểm định khí thải sẽ được cấp bởi Cục Đăng kiểm Việt Nam.

Cuối năm 2024, Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) cũng đã đề xuất về lộ trình kiểm soát khí thải xe máy để thực thi Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Tuy nhiên, VAMM cho rằng nếu áp dụng tiêu chuẩn khí thải đồng loạt trên toàn quốc, khoảng 0,7% số xe lưu hành sẽ cần phải thay thế, điều này có thể ảnh hưởng đến đời sống của người dân, đặc biệt là người nghèo, vì xe máy vẫn là phương tiện mưu sinh chính.

Do đó, VAMM đề xuất thực hiện kiểm soát khí thải trước tại các thành phố lớn, nơi có mức ô nhiễm không khí cao, để người dân làm quen với quy trình kiểm định khí thải. Sau đó, sẽ mở rộng ra toàn quốc. Dự kiến, kiểm định khí thải xe máy sẽ bắt đầu tại Hà Nội và TP. HCM từ năm 2027, tại các thành phố công nghiệp từ năm 2030 và toàn quốc từ năm 2032.

Tiến sĩ Khương Kim Tạo - nguyên Phó Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, cho biết ô nhiễm môi trường, đặc biệt là do khí thải xe máy, đã trở thành vấn đề nghiêm trọng, cần phải giải quyết cấp bách. Tuy nhiên, cần nghiên cứu các giải pháp bài bản và căn cơ để kiểm soát khí thải xe máy một cách khả thi, hiệu quả, làm trong sạch môi trường mà không ảnh hưởng quá lớn đến đời sống người dân.

Hà Nội và TP. HCM hiện cũng đang triển khai nhiều giải pháp cho vấn đề này. Ngày 12/12/2024, HĐND TP. Hà Nội đã thông qua Nghị quyết Quy định về vùng phát thải thấp (LEZ) trên địa bàn, có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. Hà Nội sẽ triển khai thí điểm vùng phát thải thấp tại 2 quận trung tâm là Ba Đình và Hoàn Kiếm từ năm 2025, và sẽ mở rộng ra hầu hết các quận vào năm 2031.

Nghị quyết này đưa ra các biện pháp kiểm soát trong vùng LEZ, bao gồm cấm lưu thông xe tải hạng nặng chạy bằng dầu diesel, hạn chế hoặc cấm ô tô không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 và xe máy không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 2 vào vùng này vào những thời điểm hoặc khu vực nhất định.

Để khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng phương tiện xanh, Hà Nội sẽ hỗ trợ tài chính cho việc đổi xe cũ lấy xe mới, thân thiện với môi trường. Đồng thời, việc áp dụng phí và lệ phí đối với các phương tiện gây ô nhiễm cũng sẽ được xem xét để giảm thiểu lượng khí thải.

Trong khi đó, để đạt mục tiêu giảm 90% lượng ô nhiễm không khí phát sinh từ lĩnh vực giao thông vận tải vào năm 2030, chính quyền TP. HCM đã đề ra chương trình giảm ô nhiễm trong giai đoạn 2020 - 2030. Đề án kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông trên địa bàn đã được xây dựng. Trong đó, tập trung vào các chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch.

Ngoài chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện, chính quyền TP. HCM cũng sẽ có các chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp, đơn vị đầu tư trạm sạc theo quy chuẩn. Đồng thời có chính sách thu mua, đổi phương tiện cũ lấy phương tiện mới sử dụng năng lượng xanh nhằm giảm ô nhiễm môi trường, cùng với việc đầu tư phát triển vận tải hành khách công cộng và áp dụng lộ trình hạn chế xe cá nhân vào khu vực nội đô.