Chuyên gia khẳng định chưa có bằng chứng y khoa về “lọc máu ngừa đột quỵ”

Thông tin không có cơ sở

Sáng 17/3, Sở Y tế TP. HCM cho biết, cơ quan này vừa tổ chức hội thảo nhằm cập nhật các chứng cứ khoa học về việc chỉ định lọc máu và lọc huyết tương trong điều trị tình trạng tăng triglyceride máu và rối loạn lipid máu.

Gần đây, trên mạng xuất hiện nhiều quảng cáo tuyên bố lọc máu, lọc huyết tương có thể giúp phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến mỡ máu, đột quỵ hoặc loại bỏ độc chất ở người khỏe mạnh. Thậm chí, một cơ sở tại quận 7 (TP. HCM) còn quảng cáo: Thanh lọc máu - thanh lọc cơ thể và tăng sức khỏe để phòng chống ung thư và bệnh tật.

Trước thực trạng này, Sở Y tế TP. HCM đã mời các chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực lọc máu, thận học, hồi sức tích cực trên địa bàn cùng đại diện một số bệnh viện đa khoa tư nhân được Bộ Y tế thẩm định và cấp phép triển khai kỹ thuật lọc máu, lọc huyết tương để trao đổi.

Tại hội thảo, các chuyên gia nhấn mạnh chỉ định điều trị thay huyết tương cần được thực hiện theo khuyến cáo của Hiệp hội Phân tách máu Mỹ - ASFA (2023). Việc mở rộng chỉ định lọc máu và lọc huyết tương cần phải có thêm cơ sở pháp lý, các bằng chứng y khoa rõ ràng và sự đồng thuận từ các cấp có thẩm quyền.

Hiện tại chưa có đủ bằng chứng y khoa hoặc cơ sở pháp lý để áp dụng lọc máu như một phương pháp phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến mỡ máu, đột quỵ hoặc loại bỏ độc chất ở người khỏe mạnh. Do đó, cần phải có thêm các nghiên cứu lâm sàng có giá trị để đánh giá chính xác hơn về hiệu quả và độ an toàn của kỹ thuật này đối với các bệnh lý khác.

Từ ý kiến của các chuyên gia, hội thảo đã đi đến thống nhất: Việc chỉ định lọc máu và lọc huyết tương phải tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của Bộ Y tế. Theo đó, các cơ sở y tế phải nghiêm túc thực hiện các hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và quy trình chuyên môn kỹ thuật do Bộ Y tế ban hành, bao gồm việc chỉ định phương pháp lọc máu và lọc huyết tương trong điều trị cho bệnh nhân.

Với việc áp dụng các kỹ thuật mới, phương pháp mới, thiết bị y tế mới hoặc thử nghiệm lâm sàng, các cơ sở y tế phải đảm bảo tuân thủ đầy đủ các điều kiện và thủ tục pháp lý quy định.

Sở Y tế TP. HCM yêu cầu Hội đồng thuốc và điều trị của các bệnh viện công lập và tư nhân tăng cường rà soát, kiểm tra và đánh giá việc tuân thủ chỉ định kỹ thuật lọc máu và lọc huyết tương trong điều trị bệnh nhân, đồng thời đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật trong công tác khám bệnh và chữa bệnh tại các cơ sở y tế.

Lạm dụng có thể dẫn đến phản tác dụng

Bác sĩ Nguyễn Văn Thanh - Trường Đại học Y Hà Nội cho biết, kỹ thuật "lọc mỡ máu" mà một số cơ sở y tế đang sử dụng và quảng cáo thực chất là kỹ thuật thay huyết tương (sử dụng một quả lọc) hoặc lọc huyết tương (sử dụng hai quả lọc). Mục đích của kỹ thuật này là tách bỏ một phần huyết tương mang theo các thành phần mỡ máu rồi loại bỏ chúng.

Sau đó, bệnh nhân sẽ được truyền bù lại phần huyết tương đã mất bằng một loại dung dịch thay thế, thường là huyết tương từ người bình thường hoặc dung dịch albumin 5% (chiết xuất từ người).

Theo bác sĩ Thanh, kỹ thuật lọc máu được áp dụng cho ba lĩnh vực lâm sàng chính: lọc máu cho bệnh nhân bị ngộ độc; hỗ trợ cho những bệnh nhân bị suy chức năng các cơ quan như suy thận cấp, suy thận mãn tính và suy gan; điều chỉnh các rối loạn chuyển hóa và miễn dịch, ví dụ như các bệnh tự miễn.

Việt Nam hiện chưa có hướng dẫn hay chỉ định lọc mỡ máu để điều trị hoặc dự phòng đột quỵ. Kỹ thuật lọc mỡ máu chỉ được chỉ định cho những trường hợp viêm tụy cấp với chỉ số mỡ máu triglycerid tăng cao. Người bình thường có chỉ số mỡ máu cao nhưng chưa có biểu hiện lâm sàng, không cần thiết phải thực hiện lọc máu.

Việc sử dụng lọc máu để phòng ngừa đột quỵ như quảng cáo của một số cơ sở y tế là không hợp lý và thiếu cơ sở khoa học. Bác sĩ Thanh cảnh báo, người dân không nên tin vào các quảng cáo này và không lạm dụng kỹ thuật lọc mỡ máu, vì điều này có thể rất nguy hiểm.

Trong khi đó, trao đổi trên Báo Tuổi Trẻ, ThS.BS Nguyễn Minh Quân - Phó Khoa Nội Thận - Lọc Máu Bệnh viện Thống Nhất (TP. HCM) cho hay, bất kỳ cuộc lọc máu nào, dù có chỉ định của bác sĩ, cũng đều tiềm ẩn nhiều rủi ro như tăng huyết áp, tụt huyết áp, nhiễm trùng, dị ứng, rối loạn nhịp tim, sốc phản vệ và rối loạn điện giải trong quá trình lọc máu. Nếu các triệu chứng này không được cấp cứu kịp thời, chúng có thể dẫn đến tử vong.

Bên cạnh đó, để thực hiện lọc máu, cần có bác sĩ chuyên sâu về hồi sức cấp cứu, thận học được đào tạo bài bản. Trong quá trình lọc máu, nếu có sự cố, bác sĩ hồi sức sẽ xử lý kịp thời ngay tại chỗ.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng - Trung tâm Oxy Cao áp Việt Nga cũng cho rằng, một số cơ sở lọc máu với mục đích dự phòng bệnh thường đưa ra các kết quả cho thấy chỉ số mỡ máu "đẹp hơn" sau khi lọc máu. Tuy nhiên, chỉ số này không có tác động lâu dài, bởi mỡ máu của bệnh nhân hoàn toàn có thể tăng lên lại sau đó. Thay vì lựa chọn lọc máu với chi phí cao và nhiều biến chứng, bệnh nhân nên điều trị bằng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bác sĩ cũng cảnh báo, việc lạm dụng kỹ thuật lọc máu có thể gây ra nhiều rủi ro nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng bệnh nhân. Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm chóng mặt, buồn nôn, tụt huyết áp, đau ngực, dị ứng với dây quả lọc, sốc phản vệ, mất máu do chảy máu, rối loạn nhịp tim, ngừng tim, hoặc tắc mạch. Nguyên nhân của những rủi ro này có thể do khí vào hệ thống tuần hoàn, chảy máu do sử dụng thuốc chống đông, tai biến mạch máu não trong và sau lọc máu, hoặc nhiễm trùng đường vào mạch máu.

Đối với kỹ thuật thay huyết tương hoặc lọc huyết tương, người bệnh còn có nguy cơ gặp dị ứng hoặc thậm chí sốc phản vệ với dung dịch huyết tương hoặc albumin được truyền trong quá trình lọc máu.

Do đó, người dân nên chủ động phòng bệnh bằng cách điều trị các bệnh lý nền và tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ. Đồng thời, điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện kịp thời các vấn đề về sức khỏe. Người dân cũng nên tham khảo ý kiến các bác sĩ chuyên môn để nhận được tư vấn chính xác.