Chuyên gia: Việc tháo “nút thắt” cư trú tạo điều kiện thuận lợi cho người có nhu cầu mua nhà ở xã hộ

Luật Nhà ở năm 2014 có nêu rõ, người muốn mua, thuê mua nhà ở xã hội phải đáp ứng được 3 điều kiện: nhà ở, cư trú và thu nhập. Mặc dù vậy thì Luật Nhà ở sửa đổi vừa được thông qua bỏ điều kiện cư trú - tức là người dân muốn mua nhà loại này không cần có đăng ký thường trú, hoặc tạm trú từ một năm trở lên ở địa phương nơi có công trình. Và thông tin trên khiến cho nhiều người phấn khởi bởi vì gỡ được nút thắt bấy lâu nay.

Nhu cầu mua nhà ở xã hội ngày càng tăng cao

Chị Thu Hiền là công nhân điện tử ở khu công nghiệp ở TP. Hà Nội cho biết, vào năm 2021, chị từng làm hồ sơ đăng ký mua nhà ở xã hội tuy nhiên bất thành. Nguyên do là không đáp ứng được tiêu chí nơi cư trú. Hai vợ chồng chị Hiền vốn dĩ xuất phát là dân lao động nhập cư từ Nam Định lên Hà Nội lập nghiệp, mặc dù nhiều năm đi ở trọ tuy nhiên lại thường xuyên chuyển chỗ cho nên không nơi cư trú nào đủ một năm trở lên. Chị Hiền bộc bạch: "Luật mới giảm bớt thủ tục không cần thiết sẽ giúp cho người có nhu cầu như tôi thêm cơ hội tiếp cận nhà ở xã hội".

Cũng theo chị Hiền, có một căn chung cư ở Hà Nội là ước mơ của cả gia đình bởi ròng rã những năm qua vì mưu sinh, anh chị phải gửi con cho ông bà. Nay thì các con chuẩn bị vào ngưỡng cửa đại học, chị luôn mơ ước về một căn nhà ở xã hội đủ rộng để đón con lên ở cùng, cũng vừa tạo điều kiện cho con học tập ở Thủ đô.

Chị Hiền giãi bày: "Đối với tôi và nhiều người làm công nhân, chúng tôi chưa bao giờ mơ đến nhà ở thương mại. Các căn hộ này giá quá cao so với thu nhập. Chúng tôi chỉ cần một mái ấm bình thường, những căn chung cư bình dân, nhà ở xã hội được hưởng chính sách ưu đãi lãi suất từ Nhà nước. Bởi đè nặng lên vai khi mua nhà không chỉ tiền lãi, gốc ngân hàng mà còn cơm, áo, gạo, tiền".

Cũng tương tự, anh Vũ Tuấn quê Hải Dương đang làm việc ở Hà Nội cũng đang vướng điều kiện cư trú cho nên hụt mất suất mua nhà ở xã hội. Anh nói rằng, vợ chồng thuê trọ được hơn 5 năm, đến khi đăng ký mua nhà ở xã hội thì giấy tạm trú sắp hết hạn. Dù rất khẩn trương hoàn tất tuy nhiên gặp trục trặc về giấy tờ tạm trú cho nên không kịp gia hạn theo quy định, phải đăng ký lại từ đầu. Tuy nhiên thì anh Tuấn vẫn giữ ý định mua nhà ở xã hội, chính vì thế mà vô cùng phấn khởi khi nghe điều kiện này bị bãi bỏ.

Anh Tuấn cho biết, gia đình anh còn may mắn vì trước khi Luật Nhà ở sửa đổi thông qua, bạn anh chỉ vì không thể xác nhận cư trú đã mua lại nhà ở xã hội của người khác với số tiền chênh không hề nhỏ. Anh Tuấn nói: "Sau nhiều năm thuê trọ, bạn tôi có tích góp một khoản và muốn mua nhà ở xã hội ở Hà Nội để an cư lạc nghiệp. Tuy nhiên không đáp ứng được điều kiện cư trú cho nên không mua được, dù gia đình thuộc trường hợp dưới mức chịu thuế thu nhập cá nhân. Cuối cùng, trước nhu cầu quá bức thiết, đành cắn răng mua lại từ người khác, chênh lệch khoảng 50 triệu đồng/căn - đây là một khoản tiền không hề dễ kiếm với những người có thu nhập thấp".

Cắt giảm thủ tục cần có phương án để hạn chế tình trạng nhà ở xã hội lọt vào tay đầu cơ

Theo Bộ Xây dựng, ngay tại Tờ trình đề nghị Xây dựng Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách nhằm mục đích đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội và nhà lưu trú công nhân khu công nghiệp, Bộ cũng đã nhấn mạnh, việc quy định điều kiện cư trú phải có đăng ký thường trú ở tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương nơi có nhà ở xã hội; trường hợp không có đăng ký thường trú phải có đăng ký tạm trú từ một năm trở lên ở tỉnh, thành phố này để có thể đảm bảo nguồn lực hỗ trợ của các địa phương có dự án nhà ở xã hội chăm lo nhà ở cho người dân, người lao động làm việc trên địa bàn, đã không còn phù hợp với tình hình mới.

Cũng đồng quan điểm, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP.HCM - ông Lê Hoàng Châu nhận xét, quy định cũ về điều kiện cư trú làm khó người dân và không phù hợp với Luật cư trú, làm phát sinh thủ tục không cần thiết. Cũng theo ông, Luật Nhà ở 2023 bỏ quy định này là hợp lý khi thực tế luôn có sự dịch chuyển và thu hút lao động giữa các vùng miền, địa phương. Từ đó giúp cho người dân, đặc biệt là công nhân mua được nhà nhằm an cư, gắn bó cùng với doanh nghiệp.

Cũng đồng quan điểm, Tổng giám đốc Công ty Nam Long ADC - ông Lê Nguyễn Minh Quang nhìn nhận, luật mới sẽ giúp mở rộng đối tượng mua nhà, đồng thời cũng giúp tăng thanh khoản cho dự án nhà ở xã hội. Hiện nay, không ít tình trạng dự án nhà ở xây xong thì ế, không phải là không có người mua, thuê mà bởi nhiều hồ sơ nộp lên bị đánh rớt bởi nhiều yếu tố, trong đó có không ít là liên quan thủ tục xác nhận cư trú. Nếu như bỏ điều này sẽ giúp tăng nhu cầu về nhà ở xã hội và khơi thông dòng chảy cho phân khúc này.

Bên cạnh việc tháo gỡ nơi cư trú, các điều kiện về thu nhập thấp và hộ nghèo, hộ cận nghèo cũng được giới chuyên gia đề xuất cơ quan chức năng sớm xét xét lại. Bởi vì trên thực tế, có nhiều công nhân, người lao động có thu nhập không cao nhưng họ cũng khó chứng minh thuộc hộ nghèo, thu nhập thấp nên rất khó mua, thuê nhà ở xã hội.

Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho biết, trước đây các đối tượng thụ hưởng chính sách nhà ở xã hội cần phải đảm bảo đủ 3 điều kiện và được cơ quan có thẩm quyền thẩm định về đối tượng, điều kiện,... Chính điều này đã dẫn đến người dân lẫn chính quyền phải thực hiện nhiều thủ tục, giấy tờ gây khó khăn trong công tác xác nhận các điều kiện.

Việc giảm bớt yêu cầu khi mua nhà ở xã hội là điều cần thiết để tạo điều kiện thuận lợi cho người có nhu cầu đối với nhà ở xã hội, có thể tiếp cận dễ dàng hơn việc mua nhà. Đáng chú ý, khi Luật Cư trú hiện nay bỏ quy định về sổ hộ khẩu, chúng ta cũng phải dần thích ứng. Nếu như thỏa mãn tiêu chí chưa có nhà ở và thu nhập thì hoàn toàn chấp nhận được. Mặt khác, chúng ta thực hiện như thế, vô hình chung giấy tờ thủ tục sẽ văn minh hơn, đặc biệt là trong điều kiện đang tích cực đẩy mạnh công nghệ số.

Mặc dù vậy thì chuyên gia cũng lưu ý, cắt giảm thủ tục cần có phương án giúp hạn chế tình trạng nhà ở xã hội lọt vào tay đầu ơ. Chuyên gia nhấn mạnh, lâu nay, dù mua nhà ở xã hội khó ở đầu vào nhưng vẫn xuất hiện tình trạng bán không đúng đối tượng, thậm chí có tình trạng đầu cơ nhà ở xã hội. Chính vì thế, giữa bối cảnh hiện nay, ngoài tạo sự thông thoáng, quan trọng nhất là hậu kiểm và buộc người mua cam kết đúng đối tượng, nếu như sai sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm.