"Đau đầu" rác thải thương mại điện tử: Phải chuyển từ phát triển nhanh sang xanh

800 nghìn tấn rác thải thương mại điện tử năm 2030

Chị Thanh Vân (Nguyên Hồng, Hà Nội) cho biết, chỉ 2 - 3 tháng, chị lại gom được hàng chục kilogram hộp bìa và túi nylon từ bao bì hàng hóa mà chị và các con mua hàng qua các kênh thương mại điện tử như sàn Shopee, Lazada, Tiki, Facebook… Hai cô con gái của chị đều đã vào đại học, tự đi làm thêm nên chị để con tự do mua đồ mình thích.

Chị Vân cho biết, ban đầu chị cũng không mua nhiều hàng hóa qua các sàn thương mại điện tử. Nhưng sau vài lần được các con chỉ dẫn, chị thấy mia qua các sàn rất thuận tiện, nhiều sản phẩm giá còn hợp lý hơn kênh mua hàng trực tiếp tại cửa hàng. Giờ chị mua hàng qua mạng là chủ yếu, từ đó dẫn đến rác thải từ ni-long và nhựa của nhà chị cũng tăng lên rất nhiều.

Chị Nguyễn Hồng Huệ - chủ một tiệm đồ trang trí nội thất tại quận Cầu Giấy (Hà Nội) cho biết, cửa hàng của chị ở trong ngõ nhỏ nên phần lớn khách hàng đến từ kênh thương mại điện tử. Xu hướng mua hàng online ngày càng phát triển nên một năm nay, lượng hàng hóa chị bán được gấp đôi năm ngoái. Cùng với đó, số bìa carton, ni-long… dùng đóng gói hàng hóa cũng tăng lên gấp đôi. Đồ nội thất có nhiều loại dễ hỏng nên chị phải đầu tư khâu đóng gói rất cẩn thận.

Thực tế cho thấy, đáp ứng nhu cầu cuộc sống bận rộn cũng như sự xâm nhập mạnh mẽ của các nền tảng thương mại điện tử, việc mua đồ ăn qua mạng cũng trở nên phổ biến thời gian gần đây. Hình thức mua hàng này cũng tạo ra lượng rác thải nhựa, giấy rất lớn.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Trưởng phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, số lượng rác thải từ thương mại điện tử cơn hơn ít nhất 5 lần so với thương mại truyền thống. Chỉ một đơn hàng giá trị nhỏ đã phải đóng gói với các vật liệu từ carton, ni-lon, băng keo… Trong khi, nếu mua hàng truyền thống thì có thể sử dụng mỗi túi ni-long và gần như không sử dụng băng keo, bìa carton. Người bán hàng thường muốn đảm bảo hàng hoá đến tay khách hàng trong tình trạng hoàn hảo nhất nên thường bọc bằng hai hoặc ba lớp giấy và bao ni-long, thậm chí được chèn thêm xốp hơi trước khi đặt vào hộp.

Ông Nguyễn Thanh Hưng - Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho biết, năm 2023 bán lẻ hàng hoá trực tuyến tại Việt Nam sử dụng 1,84 tỷ gói hàng hoá, tương đương với khối lượng bao bì, vật liệu nhựa là 306 nghìn tấn. Trong đó, hộp carton và túi ni-long là loại bao bì phổ biến được đơn vị bán hàng sử dụng đóng gói đơn hàng.

Theo ông Hưng, với tốc độ tăng trưởng trên 25% mỗi năm, có thể tới năm 2030, quy mô thương mại điện tử Việt Nam sẽ gấp trên 4,7 lần hiện tại. Khi đó, lượng rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ lên tới 800 ngàn tấn.

Chuyển từ phát triển nhanh sang xanh

Lượng rác thải từ thương mại điện tử chủ yếu là bao bì carton, xốp, túi nilon, băng keo... Những loại rác thải này thường khó phân hủy, gây ô nhiễm môi trường trong thời gian dài. Khi chôn lấp, các loại rác thải này sẽ phân hủy thành vi nhựa, xâm nhập vào đất và nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái cùng sức khỏe con người.

Ngoài ra, rác thải thương mại điện tử còn góp phần gia tăng lượng khí thải nhà kính, thúc đẩy biến đổi khí hậu. Việc sản xuất, vận chuyển và xử lý rác thải đều tiêu tốn nhiều năng lượng, dẫn đến phát thải khí CO2 - một nguyên nhân gây ra hiệu ứng nhà kính.

Hiện nay, quản lý và xử lý rác thải từ thương mại điện tử đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự gia tăng quá nhanh của đơn hàng và bao bì thải bỏ. Với cả tỷ đơn hàng được giao mỗi năm, hệ thống quản lý rác thải khó có thể đáp ứng kịp nhu cầu. Việc phân loại, thu gom và tái chế rác thải bao bì đòi hỏi nguồn lực lớn và quy trình phức tạp.

Ông Nguyễn Thanh Hưng chia sẻ, nhiều ngành đã có chính sách phát triển “xanh”. Song hiện nay, các chính sách về kinh tế số và thương mại điện tử phần lớn vẫn tập trung vào các giải pháp phát triển nhanh. Đã đến lúc cần phải có các chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế số và thương mại điện tử bền vững, thân thiện môi trường. Trong đó, người tiêu dùng trực tuyến và các doanh nghiệp cũng như logistics là nòng cốt thực thi.

Ông Hưng mong cơ quan chức năng liên quan sớm nghiên cứu đưa vấn đề về bảo vệ môi trường vào các kế hoạch, chiến lược cụ thể để logistics nói chung và thương mại điện tử nói riêng phát triển bền vững.

Trong khi đó, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho rằng, để phát triển thương mại điện tử bền vững cần 6 nhóm đối tượng tham gia trực tiếp vào giảm rác thải gồm khối cơ quan quản lý Nhà nước, người tiêu dùng, doanh nghiệp thương mại điện tử, logistics, hoàn tất đơn hàng; cơ quan truyền thông, báo chí; hiệp hội, ngành hàng và các tổ chức xã hội nghề nghiệp cùng các đơn vị liên quan khác.

Bên cạnh đó, xây dựng bộ tiêu chí hướng dẫn đánh giá và nhận diện các doanh nghiệp thương mại điện tử xanh, mô hình bền vững. Xây dựng và khuyến khích áp dụng bộ tiêu chuẩn đóng gói hàng hoá cho thương mại điện tử theo hướng ưu tiên sử dụng vật liệu có thể tái chế, giảm rác thải nhựa.