Nhiều người trẻ chọn làm tự do dù thu nhập bấp bênh

Rút tiền tiết kiệm để tiêu

Cuối năm 2023, anh Trần Trung Quân (quận 3, TP. HCM) đã quyết định nghỉ làm tại một công ty kiến trúc. Anh Quân cho biết, lương, môi trường làm việc và đồng nghiệp đều tốt, nhưng anh muốn cuộc sống có nhiều trải nghiệm mới hơn chỉ là một chu kỳ lặp đi lặp lại: 8h chấm công, 17h30 tan ca.

Với số tiền tiết kiệm được là hơn 200 triệu, anh Quân chọn công việc mới là travel blogger và nhiếp ảnh tự do chuyên về công trình và kiến trúc. Tháng đầu tiên sau khi nghỉ việc công ty, anh chỉ kiếm được 5 triệu đồng. Anh Quân bảo, lúc đó anh thực sự sốc. Anh cố tìm thêm nhiều đầu việc khác, tăng cường kết nối các mối quan hệ xã hội.

Tự do về giờ giấc nên anh tự quyết định quá trình thực hiện. Điều này dẫn đến tình trạng anh thường phải thức đêm làm việc gần deadline mới triển khai. Dù vậy, thu nhập của một người làm tự do chưa bao giờ ổn định. Có những thời điểm, anh chỉ đủ trả tiền trọ và ăn uống. Những tháng bấp bênh chiếm phần nhiều buộc anh Quân phải rút tiền tiết kiệm ra tiêu.

Anh Quân chia sẻ, anh biết làm tự do sẽ không toàn màu hồng nhưng chưa bao giờ hối hận. Bởi anh có thể tự quyết định ở quê cả tuần với bố mẹ, trải nghiệm du lịch nhiều nơi. Điều này chưa bao giờ là dễ dàng với người làm công việc văn phòng.

Tương tự, Lê Thu Thảo (27 tuổi, quận Tây Hồ, Hà Nội) cũng chấp nhận thử thách khi chọn làm việc tự do. Thảo làm về đào tạo livestream đa nền tảng, xây dựng thương hiệu cá nhân trên TikTok. Cô chia sẻ, thời điểm đầu khi bước chân vào nghề, cô gặp nhiều khó khăn. Do quá tập trung vào công việc, có ngày đi làm đến 12 giờ đêm, ít có thời gian chăm sóc cho gia đình. Nhưng để có được một chỗ đứng trong công việc, cô buộc phải đánh đổi.

Xu hướng thời đại

Trước xu hướng ngày càng có nhiều người trẻ chọn làm công việc tự do, ông Trần Anh Tuấn - Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP. HCM đánh giá, đây là xu thế của thời đại. Thị trường lao động đang bước vào thời đại số, những người có năng lực gắn liền với yếu tố công nghệ rất thuận lợi trong việc tạo việc làm cho bản thân, đồng thời cũng là nhu cầu cần thiết cho xã hội.

Nhiều người trẻ làm công việc tự do có thu nhập rất cao, đặc biệt trong lĩnh vực lao động tự do như tư vấn, môi giới, hướng dẫn, xử lý công nghệ thông tin, lập trình dữ liệu. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tự nhận thức được những người có kỹ năng. Thời đại này yêu cầu những người có năng lực để đem lại hiệu quả, năng suất cao, nên yếu tố vừa cung vừa cầu gặp nhau tạo nên nhiều thuận lợi.

Bên cạnh đó, nhiều người trẻ cũng không thích làm việc ràng buộc 8 - 12 tiếng/ngày ở văn phòng trong khi cuộc sống nhiều áp lực lo toan. Đây là nhu cầu có thật, hợp lý và cần thiết. Đại dịch Covid-19 tác động đến mọi người, bên cạnh thu nhập thì người trẻ muốn có công việc thỏa mãn đam mê. Nhiều người hướng đến tự do để sáng tạo, làm việc theo ý muốn.

Theo báo cáo năm 2023 của công ty cung cấp giải pháp nhân sự Manpower, 99% lao động Việt Nam cho biết ý nghĩa trong công việc quan trọng nhưng chỉ 11% cảm thấy hài lòng. Tỷ lệ này thấp nhất Đông Nam Á. Có 49% lao động lên kế hoạch chuyển đổi nghề nghiệp, trong đó 26% nói ưu tiên hàng đầu của họ là cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Đào Lưu - giảng viên Khoa Xã hội và nhân văn, Đại học Văn Lang (TP. HCM) cho hay, tìm kiếm công việc ổn định dường như là tâm lý chung của những thế hệ trước Gen Z.

Công việc ổn định, ít biến động, ít nhảy việc, thu nhập sẽ đều đặn, có chế độ đảm bảo phúc lợi cho người lao động và đảm bảo có lương hưu. Tâm lý này xuất phát từ đặc điểm thị trường lao động trước đây chưa có nhiều cơ hội cho người lao động, đặc biệt sinh viên mới ra trường.

Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều người trẻ suy nghĩ đa chiều hơn về việc làm và thu nhập. Họ có thể chọn công việc thời vụ, tự do, bán thời gian. Chính sách về bảo hiểm xã hội tự nguyện mở ra giúp họ tự tin hơn khi lựa chọn các loại hình này.

Dù vậy, để hạn chế những rủi ro khi làm việc tự do, ông Trần Anh Tuấn khuyên, người trẻ nên trải nghiệm qua môi trường có tổ chức trước, ít nhất 1 - 2 năm để bản thân có kinh nghiệm, định hình được công việc, chí hướng của mình rồi sau đó bước vào làm tự do. Hoặc trong quá trình làm việc, có thể kết hợp giữa làm việc tại tổ chức, công ty và làm việc tự do.