Sức khỏe cộng đồng bị ảnh hưởng từ 1,8 triệu tấn rác thải nhựa tải mỗi năm

Ngày 16/10, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP. HCM (HCDC) cho biết, rác thải nhựa đang là một trong những thách thức lớn nhất mà chúng ta phải đối mặt, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.

Rác thải nhựa chủ yếu gồm các sản phẩm sử dụng một lần như túi nilon, chai nhựa và bao bì thực phẩm. Trung bình một hộ gia đình sử dụng khoảng 1kg túi nilon mỗi tháng. Riêng tại hai thành phố lớn Hà Nội và TP.HCM, mỗi ngày thải ra khoảng 80 tấn rác thải nhựa và túi nilon.

Nhựa dùng một lần khi bị vứt bỏ hoặc đốt cháy có thể gây hại cho sức khỏe con người và đa dạng sinh học, đồng thời gây ô nhiễm nghiêm trọng đến hệ sinh thái. Những vật liệu này thường mất hàng trăm năm để phân hủy hoàn toàn. Trong quá trình đó, chúng phân tán thành những hạt nhựa nhỏ hơn, gọi là microplastics. Các hạt nhựa nhỏ (khoảng 5mm) xâm nhập vào thực phẩm, nước và không khí, ảnh hưởng đến con người.

Theo nhiều nghiên cứu, mỗi người dân Việt Nam trung bình tiêu thụ khoảng 50.000 hạt nhựa/năm, không chỉ qua thực phẩm mà còn qua nước uống và không khí. Điều này có nghĩa, rác thải nhựa không chỉ đơn thuần là vấn đề môi trường mà còn là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Các hạt nhựa này có thể chứa các hóa chất độc hại, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, từ các bệnh về tiêu hóa đến những vấn đề nghiêm trọng hơn như ung thư.

Đáng chú ý, việc xử lý rác thải nhựa tại Việt Nam hiện vẫn còn nhiều hạn chế, khi đến 90% rác thải nhựa được xử lý bằng cách chôn lấp hoặc đốt, chỉ có 10% được tái chế. Phương pháp xử lý này không chỉ làm giảm hiệu quả trong việc giảm lượng rác thải mà còn tạo ra khí thải độc hại, gây ô nhiễm không khí và nước. Việc đốt rác thải nhựa có thể phát sinh nhiều chất độc hại như dioxin, một chất gây ung thư.

Chính ngành Y tế cũng phát sinh rác thải nhựa. Hàng ngày, khoảng 22 tấn rác thải nhựa phát sinh từ các cơ sở y tế, nhiều trong số đó lẫn với rác thải nguy hại như thuốc và hóa chất. Việc không quản lý chặt chẽ loại rác này có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh ngày càng gia tăng.

Thực trạng ô nhiễm rác thải nhựa ở Việt Nam đã dẫn đến nhiều ý kiến kêu gọi hành động từ phía các cơ quan chức năng và cộng đồng. Bộ Tài nguyên và Môi trường đang nỗ lực xây dựng các chính sách quản lý rác thải nhựa, bao gồm cả cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) để khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào quá trình tái chế. Tuy nhiên, sự thay đổi này cần thời gian và sự đồng lòng của toàn xã hội.

Người tiêu dùng cũng cần nâng cao nhận thức về vấn đề này. Việc giảm thiểu sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, thay thế bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi vải hay chai thủy tinh sẽ góp phần giảm tải lượng rác thải nhựa. Đồng thời, việc tham gia vào các hoạt động dọn dẹp môi trường, phân loại rác tại nguồn và tái chế cũng rất quan trọng.

Tiến sĩ Trịnh Thái Hà - Chương trình Đối tác hành động quốc gia về nhựa Việt Nam (NPAP) cho biết, khoảng 83% lượng rác thải nhựa hiện nay được đưa đến các cơ sở tái chế là nhờ vào những "thành phần phi chính thức" thu gom. Đó chính là những người thu gom ve chai, vựa thu mua và làng nghề tái chế. Họ đang đóng góp một phần quan trọng trong việc giảm thiểu sự thất thoát và rò rỉ rác thải nhựa ra môi trường.

Trong khi đó, Tiến sĩ Nguyễn Đức Dương - Văn phòng biến đổi khí hậu, năng lượng và môi trường của Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID) cho rằng, hỗ trợ trực tiếp cho những người thu gom ve chai là một phần trong giải pháp tổng thể. Cùng với đó, cần có những hỗ trợ mạnh mẽ hơn, tìm hiểu về cách thức hoạt động của mạng lưới thu gom ve chai và đưa những người này vào chuỗi thu gom và xử lý chất thải rắn, trong đó rác thải nhựa đóng vai trò quan trọng.