Tiềm ẩn nguy cơ lạm dụng kê thực phẩm chức năng trong toa thuốc

Bệnh nhân dễ nhầm lẫn

Chị Trần Thu Huyền (37 tuổi, Hà Nội) đến bệnh viện khám vì đột nhiên mặt nổi rất nhiều mụn. Bác sĩ kê toa gồm 5 loại thuốc điều trị và 2 loại thực phẩm chức năng. Khi dược sĩ hỏi chị có cần mua thực phẩm chức năng hay không, chị mới biết đó là sản phẩm bổ sung, không phải thuốc. Tuy nhiên, khi nhận toa thuốc, chị không phát hiện phần kê thực phẩm chức năng vì nó được kẹp sau toa thuốc chính. Toa ghi rõ sản phẩm này hỗ trợ điều trị và phải được bác sĩ giải thích trước khi sử dụng.

Sau khi tham khảo ý kiến dược sĩ, chị quyết định chỉ mua thuốc điều trị với tổng chi phí hơn 800.000 đồng. Hiện tại, chị đang uống thuốc và vẫn lo lắng liệu không dùng thực phẩm chức năng có ảnh hưởng đến tốc độ phục hồi.

Tương tự, chị Nguyễn Hà Minh (39 tuổi, Hà Nội) bị trào ngược dạ dày và rối loạn tiêu hóa. Khi đi khám, chị được bác sĩ kê toa 2 loại thuốc và 2 thực phẩm chức năng. Một trong số đó là men vi sinh trị giá 400.000 đồng và viên uống hỗ trợ tiêu hóa giá gần 900.000 đồng. Mặc dù bao bì ghi rõ "không phải thuốc và không thay thế thuốc chữa bệnh", nhưng chị Minh không được bác sĩ giải thích rõ về tác dụng của các sản phẩm này. Tin tưởng bác sĩ, chị đã mua hết tất cả các loại trong toa thuốc được kê.

Luật An toàn thực phẩm quy định, thực phẩm chức năng được sử dụng để hỗ trợ chức năng cơ thể, nâng cao sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc bệnh. Các sản phẩm này bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng y học. Bao bì thực phẩm chức năng phải ghi rõ "sản phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh".

Theo quy định, bác sĩ, dược sĩ và nhân viên y tế không được tham gia quảng cáo các sản phẩm bảo vệ sức khỏe. Do đó, một số bác sĩ thường kê riêng các thực phẩm chức năng trên một tờ giấy khác với các tên gọi như "Sản phẩm hỗ trợ", "Phiếu chỉ định" hay "Phiếu tư vấn".

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế không khuyến khích kê thực phẩm chức năng cho bệnh nhân. PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng - Phó chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam cho biết, trong trường hợp bệnh lý đột quỵ, ông không kê và không khuyến khích sử dụng thực phẩm chức năng vì hiện nay có nhiều loại thuốc hiệu quả và việc sử dụng thực phẩm chức năng chỉ làm tăng chi phí điều trị mà không giúp ích nhiều cho bệnh nhân.

Tuy nhiên, trong một số tình huống đặc biệt, bác sĩ vẫn phải kê thực phẩm chức năng cho bệnh nhân. Bác sĩ Trương Hữu Khanh - chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nhi cho biết, mặc dù hiếm gặp nhưng có những trường hợp thuốc bổ hay vi chất chỉ có sẵn dưới dạng thực phẩm chức năng.

Ví dụ, thuốc làm mềm phân cho trẻ bị táo bón thường chỉ được sản xuất dưới dạng thực phẩm chức năng, giúp giảm chi phí cho bệnh nhân so với việc sử dụng thuốc điều trị thông thường.

Xử lý lạm dụng kê đơn thuốc để lấy "hoa hồng"

Bác sĩ Trương Hữu Khanh cho rằng, thực phẩm chức năng không phải lúc nào cũng xấu, điều quan trọng là lương tâm của bác sĩ. Cũng có trường hợp bác sĩ lạm dụng việc kê thực phẩm chức năng vì lý do kinh tế hoặc kê chung các sản phẩm này vào đơn thuốc, gây nhầm lẫn cho bệnh nhân.

Nhằm ngăn chặn tình trạng này, Bộ Y tế đã có yêu cầu rà soát, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi tiêu cực trong việc kê đơn thuốc và chỉ định các dịch vụ, kỹ thuật y tế nhằm lấy "hoa hồng" hoặc gây phiền hà cho người bệnh. Văn bản chỉ đạo này được Bộ Y tế gửi đến các bệnh viện trực thuộc Bộ, các bệnh viện thuộc trường đại học, Sở Y tế các tỉnh, thành phố và y tế các bộ, ngành.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, các cơ sở khám chữa bệnh cần tuân thủ chặt chẽ các quy định trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh, đặc biệt là các quy định liên quan đến việc kê đơn thuốc và chỉ định sử dụng dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế. Bộ Y tế nhấn mạnh, việc nghiêm cấm các hành vi như kê đơn thuốc chưa được cấp phép, chỉ định các dịch vụ y tế không cần thiết, hay chuyển bệnh nhân sang cơ sở khác với mục đích trục lợi.

Bộ Y tế yêu cầu các cơ sở y tế tổ chức phổ biến và thực hiện nghiêm túc các quy định này, đồng thời tăng cường giám sát và kiểm tra việc thực hiện kê đơn thuốc và chỉ định dịch vụ y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh. Cơ quan chức năng cũng phải xử lý kịp thời các hành vi lợi dụng việc kê đơn thuốc và chỉ định dịch vụ y tế để trục lợi từ bệnh nhân và quỹ bảo hiểm y tế.

Điều 7 Luật Khám, chữa bệnh quy định nghiêm cấm việc kê đơn hoặc chỉ định sử dụng thuốc chưa được cấp phép lưu hành theo quy định của pháp luật về dược, cũng như cấm kê đơn thuốc, chỉ định thực hiện các dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế, hay gợi ý chuyển bệnh nhân đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh khác với mục đích trục lợi.

Luật cũng yêu cầu chỉ định sử dụng thuốc khi thực sự cần thiết, đúng mục đích, an toàn, hợp lý và hiệu quả, đồng thời phải phù hợp với chẩn đoán và tình trạng bệnh của người bệnh.

Để đảm bảo quyền lợi của người bệnh và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, Bộ Y tế yêu cầu các cơ sở y tế tăng cường kiểm tra và giám sát việc tuân thủ các quy định về kê đơn thuốc, chỉ định các dịch vụ kỹ thuật, thiết bị y tế, với mục tiêu lấy người bệnh làm trung tâm.