Triển khai các khu TOD: Người dân mong nhận được các chính sách hỗ trợ hợp lý

Triển khai mô hình TOD là xu thế chung

Cuối năm 2024, TP. HCM đã công bố kế hoạch triển khai 11 khu TOD (Transit Oriented Development) dọc theo các tuyến metro và Vành đai 3, tận dụng cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98.

TOD là mô hình phát triển đô thị dựa vào hệ thống giao thông công cộng, đã trở thành xu hướng toàn cầu. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và các thách thức về môi trường, nhiều quốc gia đã chuyển sang phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng để giảm áp lực và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Mô hình TOD không chỉ chú trọng vào đầu tư hệ thống giao thông, mà còn liên quan đến quy hoạch đô thị, với mục tiêu tối ưu hóa sử dụng đất và xây dựng các khu đô thị có mật độ cao quanh các trạm giao thông.

Tại TP. HCM mô hình TOD được kỳ vọng sẽ tối ưu hóa giá trị đất đai quanh các ga metro, đồng thời tạo ra nguồn vốn tái đầu tư cho hạ tầng giao thông. Bên cạnh đó, TOD sẽ hình thành các đô thị nén tại các nút giao thông trọng điểm, qua đó gia tăng lượng hành khách sử dụng hệ thống giao thông công cộng.

Theo tiến sĩ Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Kinh tế Quản lý TP. HCM, mô hình TOD mang lại nhiều lợi ích và có tiềm năng lớn trong việc cải thiện chất lượng sống đô thị. Tuy nhiên, để triển khai thành công, các thành phố cần vượt qua nhiều thách thức và thực hiện các giải pháp toàn diện.

Một trong những thách thức lớn nhất là thay đổi cấu trúc đô thị, và việc tái định cư có thể gặp phải sự phản đối từ cộng đồng, đặc biệt là từ những người bị ảnh hưởng trực tiếp.

Vì vậy, các nhà quản lý và điều hành các dự án TOD cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và nhà đầu tư để đảm bảo lợi ích từ mô hình TOD được phân phối công bằng cho mọi nhóm xã hội, tránh tình trạng bất bình đẳng. Đặc biệt, cần quan tâm đến chính sách tái định cư và tạo điều kiện cho người dân mưu sinh.

Khâu định giá tài sản và bồi thường cũng cần được thực hiện sao cho người dân có thể mua được nhà ở mới tương đương về chất lượng và vị trí. Các khu tái định cư thường thiếu các dịch vụ cơ bản như trường học, bệnh viện, chợ và các tiện ích công cộng khác, điều này cần được cải thiện để đảm bảo đời sống tốt hơn cho người dân.

Trong khi đó, trao đổi trên Báo Tuổi Trẻ, đại diện Sở Xây dựng TP. HCM cho biết, thời gian qua, thành phố đã triển khai hàng trăm đồ án quy hoạch phân khu nhằm đầu tư xây dựng và phát triển đô thị. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khu vực, dự án và thửa đất của người dân nằm trong khu vực quy hoạch nhưng chưa được triển khai, gây ra khó khăn cho đời sống của cư dân.

Một số khu chung cư cao tầng có ít người cư trú, thậm chí bỏ hoang, dẫn đến sự lãng phí. Đây là bài học quan trọng về công tác tái định cư khi TP.HCM thực hiện các dự án giao thông và chỉnh trang đô thị. Việc tái định cư cần được tính toán kỹ lưỡng và đối thoại rõ ràng với người dân.

Đôi khi, tái định cư tại chỗ chưa chắc đã phù hợp với nguyện vọng của người dân, trong khi tái định cư quá xa có thể tạo ra nhiều khó khăn. Để các dự án đạt hiệu quả tốt nhất, cần phải tham khảo ý kiến người dân, khảo sát và hiểu rõ tâm tư nguyện vọng của họ, từ đó xây dựng chương trình, dự án và nhà ở tái định cư phù hợp. Chỗ ở mới cần phải tốt hơn chỗ cũ để người dân có thể có một cuộc sống tốt hơn.

Tiến sĩ Nguyễn Hoàng Tùng - Phó nhóm TOD (chương trình Hạ tầng và Thành phố Xanh - GCIP) cho hay, một mô hình TOD hoàn chỉnh cần trải qua các bước quy hoạch, thiết kế, đầu tư xây dựng và vận hành, với sự kết nối chặt chẽ giữa hệ thống giao thông đường sắt và đô thị.

Theo ông Tùng, khung pháp lý và quy hoạch tích hợp đóng vai trò nền tảng quan trọng trong việc triển khai mô hình TOD. Đồng thời, cần khuyến khích hợp tác công - tư (PPP) để huy động vốn, giảm rủi ro, và kết hợp cơ chế thu giá trị gia tăng từ đất để tái đầu tư vào hạ tầng.

Tuy nhiên, một trong những rào cản lớn đối với TOD là thể chế phức tạp, điều này có thể dẫn đến chậm tiến độ và đội vốn. Với mục tiêu phát triển mạnh mẽ của TP. HCM, ông Tùng đề xuất quy hoạch TOD một cách bài bản dọc theo các hành lang metro, tập trung vào thiết kế từng nhà ga với tính linh hoạt cao, giúp tạo nên bản sắc đô thị riêng biệt thay vì một thiết kế rập khuôn.

Nỗi lo tìm kế sinh nhai của người dân

Khu vực từ Hàng Xanh đến Bình Triệu (TP. HCM) được đề xuất cải tạo đô thị theo mô hình TOD. Nhiều người dân hy vọng khi hạ tầng được cải thiện, họ sẽ được sống trong một môi trường tốt hơn.

Chị Trần Thị Thanh Thảo - cư dân gần ngã tư Hàng Xanh cho biết, nghe thông tin về việc khu vực mình sống sẽ được cải tạo và phát triển theo mô hình TOD, chị vừa vui mừng vừa lo lắng. Bởi ai cũng mong muốn đô thị đẹp hơn, giảm ùn tắc, nhưng khi giải tỏa mặt bằng và quy hoạch lại quỹ đất, chắc chắn đời sống người dân sẽ bị ảnh hưởng.

Chị cho rằng, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ hợp lý cho những người dân bị ảnh hưởng, vì cải tạo đô thị là để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Còn bà Trần Thị Lan - cư dân sống trên đường Đinh Bộ Lĩnh chia sẻ, mối quan tâm lớn nhất của các hộ dân trong khu vực dự án đi qua là công tác tái định cư. Gia đình bà đã sống ở đây vài chục năm, mưu sinh bằng buôn bán nhỏ ở bến xe gần nhà. Bà mong chính quyền có giải pháp để người dân có thể ở lại khu vực này, tránh những thay đổi lớn trong cuộc sống.

Bà Lan bảo, dự án chỉnh trang đô thị rất tốt, nhưng chúng tôi mong muốn được tái định cư tại chỗ, tránh phải di chuyển xa, ảnh hưởng đến công việc, học hành của con cái và cuộc sống hàng ngày.

Trong khi đó, ông Phước - một người dân khác tại đây cũng bày tỏ sự quan ngại về chính sách hỗ trợ sinh kế cho những người phải di dời trong các dự án giải tỏa. Gia đình ông đã sống nhiều năm tại phường Trường Thọ, buôn bán nước giải khát trước nhà.

Khi thực hiện giải phóng mặt bằng đường Vành đai 2, gia đình ông đồng ý di dời để ủng hộ phát triển hạ tầng giao thông. Tuy nhiên, sau khi nhận bồi thường và chuyển đến nơi ở mới, ông gặp khó khăn về việc làm và việc tiếp tục buôn bán do khu vực mới quá xa khu dân cư đông đúc.

Ông chia sẻ, cơ quan chức năng xem xét các phương án hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo sinh kế cho người dân, giúp họ yên tâm với các dự án chỉnh trang đô thị. Đối với những hộ kinh doanh, buôn bán, nên tạo điều kiện cho họ có điểm buôn bán tập trung ngay tại khu tái định cư. Sau khi dự án hoàn thành, có thể nghiên cứu cho người dân thuê lại mặt bằng tính theo mét vuông ở khu vực cũ để họ duy trì sinh kế.