Lý giải nguyên nhân tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt vẫn còn thấp

Mỗi người cao tuổi “gánh” 7 bệnh

Theo báo cáo gần đây từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam hiện là 73,64 tuổi, trong khi của TP. HCM là 76,24 tuổi. Tuy nhiên, chỉ số tuổi thọ khỏe mạnh lại khá thấp, chỉ đạt 65,4 tuổi, trong đó nam giới là 62,8 tuổi và nữ giới là 68 tuổi.

ThS. Phạm Chánh Trung - Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP. HCM nhận định, mặc dù tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam nói chung và TP. HCM nói riêng đang ở mức khá cao, nhưng tuổi thọ khỏe mạnh vẫn còn thấp.

Tuổi thọ khỏe mạnh là một chỉ số quan trọng để đánh giá chất lượng cuộc sống. Đây là số năm mà một người có thể sống mà không bị giới hạn bởi bệnh tật hoặc khuyết tật nghiêm trọng. TP. HCM đặt mục tiêu đến năm 2030, tuổi thọ trung bình của người dân sẽ đạt 77 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm.

Theo ThS. Chánh Trung, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tuổi thọ khỏe mạnh thấp là sự thay đổi nhanh chóng trong mô hình bệnh tật của người dân, đặc biệt là ở người cao tuổi. Cả nước đang chuyển từ mô hình bệnh lây nhiễm sang bệnh không lây nhiễm, khiến người cao tuổi mắc phải nhiều bệnh lý cùng một lúc.

Còn PGS.TS Nguyễn Trung Anh - Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương và Chủ tịch Hội Lão khoa Việt Nam cũng cho hay, dù tuổi thọ người Việt đã tăng, nhưng trung bình mỗi người cao tuổi phải chịu đựng khoảng 14 năm cuối đời với nhiều bệnh tật phối hợp. Từ 60 tuổi trở lên, mỗi người thường mắc từ 3 - 4 bệnh. Sau 80 tuổi, con số này có thể lên tới 7 bệnh.

Các bệnh phổ biến ở người cao tuổi gồm mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ, đái tháo đường, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), thoái hóa khớp, loãng xương, sa sút trí tuệ… Đây đều là những bệnh cần điều trị lâu dài, thậm chí yêu cầu chăm sóc đặc biệt.

Ngoài ra, nhiều người khi còn trẻ không quan tâm đến sức khỏe, dẫn đến khi về già mắc phải nhiều bệnh. Khi người cao tuổi phát hiện ra các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, xương khớp, có thể bệnh đã phát triển âm thầm từ 10 năm trước.

Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động tiêu cực đến đời sống tinh thần, các hoạt động sinh hoạt hằng ngày và sự hòa nhập của người cao tuổi với cộng đồng.

Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận đầy đủ các dịch vụ tư vấn và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi vẫn còn hạn chế. Hệ thống chăm sóc sức khỏe hiện tại chưa thể đáp ứng kịp với tốc độ già hóa dân số đang gia tăng nhanh chóng.

Nâng cao năng lực chăm sóc người cao tuổi

Theo ThS Phạm Chánh Trung, Việt Nam nằm trong nhóm 5 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới và quá trình chuyển đổi nhân khẩu học cần được đặc biệt chú ý.

Dự báo mới nhất từ Ngân hàng Thế giới cho thấy, thời gian chuyển tiếp từ giai đoạn "già hóa dân số" sang "dân số già" tại Việt Nam chỉ kéo dài từ 15 - 20 năm, ngắn hơn nhiều so với các quốc gia khác, bao gồm cả các nước phát triển.

TP. HCM chính thức bước vào thời kỳ "già hóa dân số" từ năm 2017, muộn hơn khoảng 6 năm so với cả nước, khi tỷ lệ dân số từ 60 tuổi trở lên đạt 10,28%. Tuy bắt đầu muộn, nhưng tốc độ già hóa dân số tại đây lại diễn ra rất nhanh.

Tình trạng "già hóa dân số" đang diễn ra với tốc độ chóng mặt ở Việt Nam, trong khi mức thu nhập bình quân đầu người vẫn còn thấp. Điều này đòi hỏi cần phải xây dựng và triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ người cao tuổi trong phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội.

Bên cạnh đó, việc củng cố và nâng cao năng lực của hệ thống y tế cơ sở trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu, phòng chống dịch bệnh và chăm sóc y tế cho người cao tuổi là điều cần thiết. Các dịch vụ này cần được triển khai theo hướng ưu tiên, thuận tiện, sẵn có và dễ tiếp cận.

Đặc biệt, cần chú trọng vào việc triển khai chương trình khám sức khỏe tổng quát định kỳ hàng năm cho người cao tuổi, kết hợp với việc lập hồ sơ sức khỏe điện tử cho tất cả người cao tuổi, nhằm theo dõi và quản lý sức khỏe hiệu quả hơn.

PGS. Trung Anh cho biết, chi phí y tế và gánh nặng chăm sóc cho người cao tuổi cao gấp 7 - 10 lần so với người trẻ, trong khi thu nhập trung bình của người cao tuổi chỉ khoảng 537.900 đồng/tháng, chủ yếu từ bảo trợ xã hội và lương hưu. Hơn 60% người cao tuổi có bảo hiểm y tế.

Nhằm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tốt hơn, trong Quyết định phê duyệt chiến lược quốc gia về người cao tuổi đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2045, giai đoạn 2025 - 2030, chiến lược đề ra mục tiêu 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế.

Cùng với đó, ít nhất 90% người cao tuổi được chăm sóc sức khỏe ban đầu kịp thời, khám sức khỏe định kỳ và lập hồ sơ theo dõi sức khỏe. 100% người cao tuổi khi bị ốm đau, mắc bệnh hoặc dịch bệnh sẽ được khám chữa bệnh và nhận sự chăm sóc từ gia đình và cộng đồng.

Chính phủ cũng đặt mục tiêu ít nhất 50% các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa (trừ bệnh viện chuyên khoa Nhi và bệnh viện Điều dưỡng - Phục hồi chức năng) có quy mô từ 50 giường bệnh trở lên sẽ tổ chức buồng khám riêng cho người cao tuổi và bố trí giường bệnh nội trú dành riêng cho họ. Ngoài ra, 50% các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa cấp tỉnh phải có khoa lão khoa.

Theo Quyết định, hàng năm, ít nhất 80% người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn hoặc bệnh tật sẽ được tiếp cận các dịch vụ y tế dưới nhiều hình thức khác nhau. Cũng trong giai đoạn này, ít nhất 70% người cao tuổi khuyết tật sẽ được sàng lọc, phát hiện các dạng khuyết tật và nhận can thiệp, phục hồi chức năng.