Trong nhiều thập kỷ, các công ty và nhà nghiên cứu đã khám phá những thiết bị cấy ghép có thể giải thích các tín hiệu trong não và chuyển chúng thành từ ngữ hoặc mệnh lệnh vật lý. Công nghệ này không phải là mới, nhưng hiện nay, trí tuệ nhân tạo đang đẩy nhanh những tiến bộ đó, cho phép những người bị bệnh suy nhược có thể giao tiếp theo những cách mà trước đây họ không thể thực hiện được.
Những thiết bị này đã thay đổi cuộc đời của những người như Rodney - một bệnh nhân mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS) đã được cấy thiết bị Stentrode vào não. Thiết bị này được phát triển bởi Synchron, một công ty công nghệ thần kinh được hỗ trợ bởi Jeff Bezos của Amazon và Bill Gates của Microsoft, chứa một điện cực nhỏ chuyển đổi tín hiệu não thành hành động vật lý, cho phép Rodney gõ bàn phím chỉ bằng suy nghĩ của mình.
Rodney Gorham sử dụng bộ não cấy ghép của mình để gửi tin nhắn, lên mạng và chơi trò chơi điện tử, ngay cả khi cơ thể anh dần bị tê liệt.
Trong khi công nghệ thần kinh có thể tiếp thêm sức mạnh cho những bệnh nhân như Rodney, thì AI có thể giúp người tiêu dùng hàng ngày tiếp cận công nghệ thần kinh ít xâm lấn hơn và thúc đẩy thế hệ sản phẩm công nghệ tiếp theo hướng tới người tiêu dùng.
Theo Precedence Research, thị trường thiết bị công nghệ thần kinh được định giá khoảng 15 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt hơn 55 tỷ USD vào năm 2032. Đó là lý do chính khiến các công ty Big Tech như Meta và Apple đang ủng hộ nghiên cứu các thiết bị có thể giải mã suy nghĩ và nhận thức mà không cần phẫu thuật xâm lấn.
Nhưng khi Big Tech tiến tới xây dựng những tiến bộ công nghệ thần kinh trong lĩnh vực y tế, các chuyên gia đã cảnh báo rằng nó có thể khiến dữ liệu có giá trị nhất của chúng ta - quyền riêng tư trong suy nghĩ của chúng ta gặp rủi ro nhất định.
Bệnh nhân được cấy chip não đầu tiên của Neuralink đã có thể chơi game online chỉ bằng suy nghĩ.
Gần đây nhất, Neuralink của Elon Musk đã gây chú ý vào đầu năm nay khi công ty cấy ghép giao diện não-máy tính (BCI) cho bệnh nhân đầu tiên của mình. Mặc dù đã có một số vấn đề diễn ra với trường hợp đầu tiên, tuy nhiên công ty đã nhanh chóng khắc phục sau đó.
Bộ cấy Neuralink vốn dĩ có hơn 1.000 điện cực và 64 sợi dây ghi tín hiệu thần kinh của con chip. Bộ cấy ghép này đã gặp trục trặc sau khi một số sợi rút ra khỏi não, làm giảm số lượng điện cực hiệu quả. Trong một bài đăng trên blog, công ty cho biết điều này sẽ không tác động tiêu cực đến cách thức hoạt động của bộ cấy ghép.
Elon Musk không phải là CEO duy nhất cố gắng biến công nghệ thần kinh thành hiện thực. Đang có ít nhất 30 công ty công nghệ trên tòn cầu đang bán công nghệ thần kinh hoặc phát triển công nghệ này.
Đơn cử, Apple có bằng sáng chế cho AirPods với công nghệ EEG được nhúng để đo hoạt động của não. Trước những lo ngại về doanh số bán iPhone chậm chạp của công ty, một số nhà đầu tư đang hy vọng Apple sẽ tạo ra những sản phẩm mới thú vị để tăng thêm doanh thu.
Chăm sóc sức khỏe từ lâu đã là mục tiêu của Apple. Giám đốc điều hành Tim Cook đã đưa ra chiến lược này vào năm 2019: “Nếu bạn nhìn xa hơn về tương lai và đặt câu hỏi, đóng góp lớn nhất của Apple cho nhân loại là gì, đó sẽ là về sức khỏe”.
Meta cũng đang tài trợ cho một nhóm các nhà thần kinh học đẩy mạnh nghiên cứu trong lĩnh vực về cách con người xử lý ngôn ngữ. Trong một nghiên cứu do nhóm Nghiên cứu AI Cơ bản (FAIR) của Meta thực hiện, các nhà nghiên cứu đã chiếu một hình ảnh trước mặt người tham gia trong 1,5 giây. Người dùng ngồi trong máy chụp ảnh thần kinh nghĩ về hình ảnh họ nhìn thấy và AI có thể sử dụng dữ liệu hoạt động não đó để tái tạo hình ảnh.
Jean-Rémi King, nhà khoa học thần kinh hàng đầu làm việc trong dự án, nói với Yahoo Finance: “Hiện tại, đây không phải là công nghệ đọc được suy nghĩ”. "Những gì chúng tôi có thể cố gắng làm là tái tạo lại hình ảnh mà họ nhìn thấy tại thời điểm nhất định, để chúng tôi thực sự giải mã được nhận thức."
Kết quả không hoàn hảo, như trong hình bên dưới, nhưng chúng đủ gần để nhóm nghiên cứu ban đầu nghĩ rằng thử nghiệm có sai sót.
Bên trái là bức ảnh mà nhóm Nghiên cứu AI Cơ bản của Meta cho những người tham gia xem. Hình bên phải là hình ảnh được AI tái tạo bằng cách giải mã hoạt động não bộ của người tham tham gia xem
Jean-Rémi King nhấn mạnh rằng, các sản phẩm hướng tới người tiêu dùng không phải là mục tiêu cuối cùng trong nghiên cứu của ông và Meta. Mục đích của nó là “giúp những người bị chấn thương sọ não có thể giao tiếp”.
Giám đốc điều hành Meta Mark Zuckerberg đã thể hiện rõ tham vọng về công nghệ thần kinh của công ty kể từ năm 2021, khi ông bắt đầu chào hàng một chiếc băng tay sử dụng điện cơ để phát hiện các tín hiệu thần kinh, cho phép người dùng gõ và nhấp vào màn hình bằng những chuyển động tay tinh tế nhất. Zuckerberg cho biết: “Tôi nghĩ chúng tôi sẽ sớm bắt đầu có một số giao diện thần kinh của người tiêu dùng”. "Tôi không nói về thứ gì đó cắm vào não bạn. Tôi đang nói về thứ bạn đeo trên cổ tay."
Mặc dù tiềm năng vô hạn trong việc khám phá thế giới riêng tư nhất của con người, tuy nhiên công nghệ “đọc suy nghĩ” cũng đang đặt ra những vấn đề quyền riêng tư. Thế giới của chúng ta sẽ như thế nào nếu các công ty Big Tech có thể đọc được suy nghĩ của bạn theo đúng nghĩa đen?
Các thiết bị theo dõi não không xâm lấn có thể mang tính cách mạng trong y học đối với bệnh nhân, nhưng không phải ai cũng vui mừng trước viễn cảnh các Big Tech có thể tiếp cận được suy nghĩ của mọi người.
Những người ủng hộ quyền thần kinh tin rằng suy nghĩ là phần dữ liệu cuối cùng mà chúng ta giữ lại cho chính mình. Đó là lý do tại sao họ hiện đang đấu tranh để có luật bảo vệ quyền riêng tư về tinh thần trong khi các công ty công nghệ tiếp tục tài trợ cho nghiên cứu “quét” não. Tiến sĩ Rafael Yuste, giáo sư khoa học sinh học và khoa học thần kinh tại Đại học Columbia, cho biết, hiện hoàn toàn không có quy định nào về vấn đề này.
