Dự án cao tốc Vành đai 4 đi qua Hà Nội dài 57km, qua tỉnh Hưng Yên 19km, Bắc Ninh 27km và tuyến nối theo hướng cao tốc Nội Bài – Hạ Long dài khoảng 9,7km. Trong đó, đoạn trên cao dài hơn 80km và đoạn dưới thấp có chiều dài 32km. Tuyến đường này gồm 6 làn xe với hệ thống đường song hành hai bên, tốc độ thiết kế 100km/h. Ngoài ra trên tuyến còn được đầu tư hành lang cây xanh, công trình hạ tầng kỹ thuật, đất dự trữ cho đường sắt vành đai.
Cao tốc Vành đai 4 Hà Nội được triển khai thành 7 dự án thành phần. Trong đó, dự án thành phần 3 được xem là "trục xương sống" với tuyến cao tốc dài 113km. Dự án thành phần 3 có tổng vốn đầu tư hơn 56.290 tỷ đồng. Trong đó, 26.760 tỷ đồng là vốn nhà nước xây dựng công trình, hệ thống hạ tầng; còn 29.525 tỷ đồng là vốn nhà đầu tư tham gia.
Ở dự án thành phần 3, TP. Hà Nội đã tách các dự án sử dụng vốn ngân sách gồm: xây dựng cầu Hồng Hà, cầu Hoài Thượng, Vành đai 3 từ trước nút giao Quốc lộ 6 tới nút giao cao tốc Hà Nội – Hải Phòng (gồm có cầu Mễ Sở), đoạn tuyến nối 9,7km với cao tốc Nội Bài – Hạ Long. Với các hạng mục còn lại, nhà đầu tư sẽ thực hiện bằng nguồn vốn tự có và vốn tín dụng theo hình thức đối tác công tư.
Mới đây, trong báo cáo gửi Chính phủ, lãnh đạo Hà Nội cho biết, dự án Vành đai 4 gặp khó khăn lớn nhất là phải xây dựng tuyến cao tốc trung tâm đúng tiến độ, đồng bộ với các dự án đường song hành đang được triển khai và hoàn thành trong năm 2025. Đến thời điểm này, Hà Nội chưa tìm được nhà đầu tư.
Lãnh đạo TP. Hà Nội nói thêm, dự án thành phần 3 đã được thành phố khảo sát sự quan tâm của nhà đầu tư trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Kết quả chỉ có Công ty CP Tập đoàn T&T là nhà đầu tư duy nhất quan tâm.
Được biết, theo nghị định đã ban hành, dự án thành phần 3 có hình thức lựa chọn nhà đầu tư là đấu thầu rộng rãi trong nước, không sơ tuyển.
Lý giải về việc không có nhiều nhà đầu tư tham gia, lãnh đạo Hà Nội cho hay, do dự án yêu cầu doanh nghiệp phải đáp ứng tiêu chí tối thiểu đối với 1 dự án giao thông lớn, quy mô phức tạp. Tức là nhà đầu tư phải có vốn chủ sở hữu tối thiểu hơn 4.400 tỷ đồng tương đương 15% với tổng mức đầu tư của dự án. Bên cạnh đó, nhà đầu tư phải từng hoàn thành dự án có tổng mức đầu tư khoảng 28.100 tỷ đồng tương đương với 50% tổng mức đầu tư dự án cao tốc Vành đai 4.
Ngoài ra, nhà đầu tư phải huy động nguồn vốn khoảng 29.525 tỷ đồng, trong đó 85% vay từ các tổ chức tín dụng, thời gian hoàn vốn kéo dài. Lãnh đạo thành phố đánh giá nguồn vốn lớn có thể gây khó khăn cho các tổ chức tín dụng, ngân hàng, ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn của nhà đầu tư.
Với 3 nguyên nhân chính trên, không có nhiều nhà đầu tư trong nước tham gia tổ hợp thành liên danh đáp ứng yêu cầu của dự án.
Trước thực trạng đang diễn ra tại dự án thành phần 3, Hà Nội đang kiến nghị Chính phủ cho phép các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào các liên danh nhà đầu tư để đấu thầu thực hiện dự án. Điều này vừa đáp ứng được yêu cầu kinh nghiệm lại vừa huy động thêm nguồn vốn nước ngoài đầu tư vào kết cấu hạ tầng giao thông.
Trong kiến nghị gửi Chính phủ, TP. Hà Nội cũng nêu rõ, trong trường hợp nhà đầu tư trong nước được liên danh với nhà đầu tư nước ngoài, hoặc sử dụng đối tác là nhà thầu nước ngoài để tham dự thầu, thì nhà đầu tư trong nước phải là thành viên đứng đầu liên danh.
Mặc dù kiến nghị nhưng Hà Nội cũng chỉ ra nhược điểm của việc nhà đầu tư nước ngoài tham gia liên danh với nhà đầu tư trong nước đó là: cần thời gian thương thảo hợp đồng, đàm phán chính sách về giá, lộ trình tăng phí, quy định chia sẻ phần giảm doanh thu…
Hiện nay, TP. Hà Nội đang thẩm định hồ sơ mời thầu tuyến cao tốc, phần đấu sẽ hoàn thành lựa chọn nhà đầu tư để quý 4 năm 2024 sẽ tiến hành khởi công.
Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình đường bộ - ông Trần Chủng cho rằng, không khó để các nhà đầu tư trong nước tìm kiếm đối tác nước ngoài. Tuy nhiên, doanh nghiệp nước ngoài thường yêu cầu làm rõ về cơ chế nhà nước chia sẻ khi dự án bị giảm doanh thu và cho phép nhà đầu tư chuyển lợi nhuận bằng ngoại tệ về nước. Vấn đề này hiện chưa được làm rõ.
