Giải pháp nào để "chữa" hội chứng "ngại cưới, lười sinh"

Ngại cưới vì suy nghĩ phải có nhà riêng

Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, trong hơn 30 năm qua, xu hướng hôn nhân và mức sinh ở nước ta đã có những thay đổi rất lớn. Độ tuổi kết hôn trung bình tăng dần mỗi năm, tỷ lệ kết hôn cũng giảm. Điều này làm mức sinh giảm tới một nửa trong hơn 30 năm qua, từ 3,8 con vào năm 1989 xuống dưới 2 con vào năm 2023.

Đáng nói, xu hướng không muốn hoặc sinh 1 con đang lan rộng trong các đô thị, nhất là ở Hà Nội và TP. HCM. Mức sinh cũng giảm rõ rệt. Giai đoạn 2013 - 2023, mỗi năm trung bình dân số Việt Nam chỉ tăng khoảng 1 triệu người.

Tình trạng trên diễn ra, ngoài nguyên nhân chủ quan như muốn sống tự do, không ràng buộc... thì các cặp vợ chồng trẻ cảm thấy họ chỉ có thể trang trải được 1 trong 2 khoản là mua nhà hoặc sinh con. Không riêng ở Việt Nam, lựa chọn lối sống DINK (Double income, no kids - hai thu nhập, không con cái) đang trở nên phổ biến ở châu Á thời gian gần đây.

Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) cho hay, ngày càng có nhiều người trẻ chọn lối sống trên chủ yếu bắt nguồn từ vấn đề tài chính. Một khảo sát nhanh trên fanpage VTV24 gần đây cho thấy, có đến 62% trong khoảng 400.000 bạn trẻ tham gia khảo sát chọn kết hôn sau 30 tuổi vì vẫn còn nhiều nỗi lo về cơm áo gạo tiền.

VARS cho rằng, một trong số những tác nhân tạo nên nỗi lo về cơm áo gạo tiền này chính là giá nhà. Khi giá nhà ngày càng tăng cao, cũng kéo theo giá thuê trọ tăng cao, gây áp lực đến chi phí sinh hoạt. Nhiều người trẻ có suy nghĩ phải mua được nhà trước khi kết hôn hoặc sinh con. Nhưng giá nhà đất hiện nay tăng vọt, không dễ để mua nên họ phải “cày ngày, cày đêm" để có thể mua nhà bằng được mà bỏ qua thời điểm “vàng" để lập gia đình, sinh con.

Còn với những cặp vợ chồng trẻ, tiền thuê nhà, sinh hoạt hàng tháng đã “nuốt” gần hết lương khiến họ chỉ dám sinh 1 con hoặc trì hoãn việc sinh con. Thực tế cho thấy, TP. HCM - một trong những nơi có giá nhà cao nhất cả nước, cũng đang là thành phố có độ tuổi kết hôn trễ nhất và mức sinh thấp nhất cả nước.

Từ năm 2019, trong khi giá nhà TP. HCM tăng trưởng chậm lại thì giá nhà Hà Nội lại liên tục tăng cao. Hà Nội cũng “vươn lên" trở thành thành phố có chi phí đắt đỏ nhất cả nước. Độ tuổi kết hôn tại Hà Nôi cũng ngày càng cao với mức sinh giảm sút.

Hỗ trợ mua nhà để khuyến khích kết hôn, sinh con

Xu hướng "ngại cưới, lười sinh" trong giới trẻ hiện nay theo thời gian sẽ gây ra thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ, từ đó dẫn đến lực lượng và năng suất lao động giảm sút, tạo gánh nặng an sinh xã hội. Nhất là các vấn đề về dân số già và chăm sóc người cao tuổi. Ước tính, ba thập niên tới, Việt Nam có hơn 30 triệu người cao tuổi và chiếm khoảng 25% dân số cả nước.

VARS cho rằng, để khuyến khích kết hôn trước tuổi 30 và tăng mức sinh, Chính phủ cần triển khai quyết liệt các biện pháp như ưu tiên hỗ trợ mua nhà ở xã hội một lần với những cặp vợ chồng đã sinh đủ 2 con.

Một số quốc gia trên thế giới cũng đã áp dụng chính sách này. Như Nhật Bản hỗ trợ các cặp đôi mới kết hôn 600.000 yên (hơn 130 triệu đồng) để trang trải chi phí mua/thuê nhà mới, phí dịch vụ thông thường, chi phí chuyển đến nơi ở mới... Hay tại thành phố Busan (Hàn Quốc), các cặp vợ chồng mới cưới cũng sẽ nhận 30 triệu won (khoảng 550 triệu) để đặt cọc mua nhà hoặc 800.000 won (hơn 14 triệu) mỗi tháng tiền trợ cấp thuê nhà trong 5 năm.

Còn ở Singapore, các cặp vợ chồng trẻ có thể nhận được trợ cấp nhà ở lên tới 80.000 SGD (khoảng 1,5 tỷ). Riêng nhóm mua nhà lần đầu là vợ chồng trẻ hoặc gia đình có con sẽ được ưu tiên khi có căn hộ mới.

Do vậy, giải pháp gốc rễ cho vấn đề “ngại cưới, lười sinh" thực tế nhất chính là nhà ở. Để giải quyết vấn đề này, bên cạnh việc tăng cung nhà ở xã hội tại đô thị, Chính phủ cần nghiên cứu các chính sách can thiệp để phát triển nhà ở thương mại vừa túi tiền. Nửa đầu năm 2024 vừa qua, loại hình căn hộ thương mại bình dân đã hoàn toàn vắng bóng tại 2 đô thị lớn nhất cả nước là Hà Nội và TP. HCM.