Thuốc lá điện tử đang tạo ra một thế hệ nghiện nicotin mới

Những con số báo động

Theo thống kế của Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13 - 15 tuổi đã tăng một cách đáng kể, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Số liệu tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cũng cho thấy, riêng năm 2023, đã có hơn 1.200 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Nguyên nhân chủ yếu là do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp.

Từ tháng 10 - 12/2023, Giáo sư Hoàng Văn Minh - Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế Công cộng đã chủ trì một nghiên cứu được thực hiện trên 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam. Kết quả cho thấy, 96,2% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử và 37,8% biết về thuốc lá nung nóng.

Trong đó, 14% học sinh đã từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% đang sử dụng trong vòng 30 ngày qua. Tỷ lệ này đối với thuốc lá nung nóng là 1,8% đã từng sử dụng và 1% đang sử dụng.

Giáo sư Hoàng Văn Minh cho biết, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng tăng mạnh rất đáng lo ngại vì nó có thể làm suy giảm những nỗ lực kiểm soát hút thuốc lá ở thanh thiếu niên trong nhiều năm qua. Ông cũng cảnh báo việc nghiện nicotine từ thuốc lá điện tử có thể dẫn đến sự chuyển đổi sang các sản phẩm thuốc lá khác, làm tăng nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe.

Ban đầu, khi thuốc lá điện tử mới vào nước ta, đã được giới thiệu như một giải pháp thay thế cho thuốc lá truyền thống, giúp người hút từ bỏ thói quen có hại. Tuy nhiên, Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định không có bằng chứng nào chứng minh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường. Chúng đều chứa nicotine là chất gây nghiện cao, gây hại đến sức khỏe.

Thực tế cho thấy, các quốc gia cho phép sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ban hành các chính sách về cấm bán cho trẻ vị thành niên đã thất bại trong việc ngăn chặn giới trẻ sử dụng.

Cần hành động ngay để kiểm soát thuốc lá mới

Trong hội thảo về phòng chống tác hại của thuốc lá mới được tổ chức tại Trường Đại học Y tế Công cộng, PGS. Becky Freeman - chuyên gia từ Đại học Sydney chỉ ra, các công ty thuốc lá đang sử dụng những chiến lược quảng cáo tinh vi để thu hút giới trẻ. Họ tạo ra những hình ảnh hấp dẫn, sử dụng người nổi tiếng để quảng bá và cung cấp thông tin sai lệch về độ an toàn của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Còn bà Bungon Ritthiphakdee - Giám đốc Điều hành Trung tâm Quản trị và Kiểm soát thuốc lá toàn cầu tại Thái Lan đưa ra cảnh báo, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng có nicotine gây nghiện, có khả năng tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine ở Việt Nam.

Giáo sư Hoàng Văn Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cần hành động ngay để kiểm soát những sản phẩm thuốc lá mới này. Ông đề xuất việc xây dựng và thực thi các chính sách chặt chẽ, cùng với các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Các chiến dịch này sẽ giúp cộng đồng hiểu rõ về nguy cơ sức khỏe từ những sản phẩm này, đồng thời xóa bỏ những suy nghĩ sai lệch cho rằng hút thuốc là “ngầu” hay “nam tính.”

Bà Ritthiphakdee cũng chia sẻ, Singapore đã thành công khi quyết định cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng nhằm bảo vệ thế hệ tương lai. Hiện trên thế giới có ít nhất 34 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng chính sách cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử, 11 quốc gia cấm bán thuốc lá nung nóng.

Trong khi đó, PGS. Freeman cho biết, tỷ lệ hút thuốc ở Úc đã giảm xuống dưới 10% nhờ các biện pháp toàn diện, bao gồm việc chỉ cho phép bán thuốc lá điện tử tại các hiệu thuốc với quy định nghiêm ngặt, giúp giảm đáng kể việc sử dụng trong giới trẻ.

Việt Nam cần học hỏi và áp dụng các bài học kinh nghiệm quốc tế này để kiểm soát và ngăn chặn nguy cơ lan rộng của dịch nghiện nicotine từ thuốc lá điện tử.