Chính sách thuế hiện hành đã rõ ràng
Quan điểm đánh thuế giao dịch đối với vàng được đưa ra nhằm mục tiêu giảm bớt nhu cầu vàng của một số bộ phận nhà đầu tư và thị trường, đặc biệt đối với những đối tượng mua vàng với mục đích đầu cơ, tích trữ, thao túng giá vàng.
Đồng thời, tác động đến tâm lý của người tiêu dùng, khiến họ chuyển sang kênh đầu tư khác, từ đó giúp kiểm soát giá vàng. Việc áp dụng thuế sẽ đảm bảo công bằng, tạo môi trường lành mạnh trong hoạt động kinh doanh. Hiện các kênh đầu tư khác như chứng khoán, bất động sản…đều đang được quản lý bởi thuế thu nhập nhập cá nhân, nên cũng cần tính giải pháp phù hợp với vàng.
Tuy nhiên, ở góc nhìn khác, ông Nguyễn Văn Phụng – nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (Bộ Tài chính) cho rằng, lâu nay thuế luôn được xem như một “chìa khóa vạn năng” có thể mở được tất cả những cánh cửa nhưng thực tế không phải vậy.
Hiện, chính sách thuế với vàng đã là rất đầy đủ, nếu tiếp tục đánh thuế trên tổng giá trị mua vàng của người dân sẽ thành “thuế chồng thuế"
Hiện, thị trường đang có 2 loại vàng là vàng ngoại hối do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) quản lý và vàng trang sức. Theo đó, với vàng ngoại hối thì không đánh thuế bởi phục vụ các mục tiêu quốc gia, chính sách ngoại hối; còn với vàng trang sức đang chịu mức thuế giá trị gia tăng (VAT) 10% , thuế nhập khẩu là dưới 3%.
Về quản lý thuế, đối với các doanh nghiệp, hộ kinh doanh theo quy định hiện hành, họ sẽ phải nộp VAT (10%) và thuế thu nhập doanh nghiệp (20% nếu có lợi nhuận). Còn đối với hộ kinh doanh, nếu theo diện thuế khoán thì hội đồng tư vấn thuế, xã, phường cùng chính quyền địa phương sẽ xác định mức doanh thu; với hộ kinh doanh diện kê thì thì cần đầy đủ chứng từ, hóa đơn, kê khai thuế như doanh nghiệp thì phải nộp VAT và thuế thu nhập cá nhân.
Ông Phụng cho rằng, các quản lý như hiện nay là rất rõ ràng, chỉ có đối với những hộ kinh doanh nhỏ, mức doanh thu khoán có thể chưa đúng, chưa sát tại một vài thời điểm. Tuy nhiên, ngành thuế đang đẩy mạnh việc sử dụng hóa đơn điện tử, kết nối giữa người mua bán với cơ quan thuế.
Khi đó, cơ quan thuế sẽ có thông tin, dữ liệu để quản lý và thu thuế theo đúng quy định của pháp luật. Do đó, cần cân nhắc khi áp dụng thêm các loại thuế với vàng. Bởi lẽ, thói quen tích trữ vàng, mua vàng làm của hồi môn đã trở thành tập quán của người dân, là nhu cầu chính đáng.
Vấn đề nằm ở thị trường
Đồng quan điểm, ông Phạm Xuân Hòe – nguyên Phó Viện trưởng Viện chiến lược ngân hàng (NHNN) đánh giá, người dân mua vàng về để tích trữ bằng thu nhập của họ. Để có được thu nhập đó, họ đã làm việc và phải nộp rất nhiều các loại thuế khác.
Hiện, chính sách thuế với vàng đã là rất đầy đủ, nếu tiếp tục đánh thuế trên tổng giá trị mua vàng của người dân sẽ thành “thuế chồng thuế”. Bởi vậy, đánh thuế với bất kỳ mặt hàng nào cũng phải có cơ sở kinh tế, từ hoạt động sản xuất kinh doanh chứ không thể đánh thuế “vô tội vạ”.
“Vấn đề đặt ra với thị trường vàng lâu nay là tình trạng trốn thuế nên chỉ cần thống kê chính xác và thu thuế đầy đủ là góp phần quản lý chặt chẽ thị trường vàng”, ông Hòe nhận định.
Thực tế về tình trạng trốn thuế trên thị trường thể hiện rất rõ ở nhiều sự việc đã bị các cơ quan chức năng “đưa ra ánh sáng”. Đơn cử, mới đây, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư Vàng Phú Quý bị cáo buộc trốn thuế trong đường dây buôn lậu 3 tấn vàng, tổng trị giá khoảng 5.000 tỉ đồng. Vàng được chuyển từ Lào về Việt Nam qua cửa khẩu Lao Bảo (Quảng Trị) để bán cho các cửa hàng trong nước.
Thị trường vàng Việt Nam, nhất là khu vực phía Nam gần như được chi phối bởi các “chành vàng sỉ” hay còn gọi là “nhà cái” ấn định giá cho các tiệm vàng
Hay như sự việc tại tiệm vàng Phước Nguyên (TP Long Xuyên, tỉnh An Giang) bị điều tra dấu hiệu trốn thuế vì không xuất hóa đơn, kê khai nộp thuế. Theo tài liệu của cơ quan điều tra, trong giai đoạn 2015-2020, qua các giao dịch thanh toán chuyển tiền qua ngân hàng thì doanh nghiệp này có hành vi bán vàng, ngoại tệ không đúng quy định, doanh thu từ hoạt động kinh doanh vàng là hơn 6.362 tỉ đồng, nhưng chỉ khai với cơ quan thuế 339 tỉ đồng.
Do vàng có giao dịch lớn, theo thống kê chênh lệch giữa giá mua vào và bán ra dao động khoảng 1% đến 2% trên doanh thu bán ra, do đó, số tiền thuế trốn ước tính là 90 tỷ đồng.
Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân – Giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM, lâu nay, thị trường vàng Việt Nam, nhất là khu vực phía Nam gần như được chi phối bởi các “chành vàng sỉ” hay còn gọi là “nhà cái” ấn định giá cho các tiệm vàng. Những người này có khả năng kiểm soát được giá thị trường.
Cũng theo ông Huân, họ có thể ấn định được mức giá lên hay xuống của thị trường bởi sở hữu thị phần lớn. Đây có thể được gọi là những “nhà tạo lập” nhưng cũng chính là nhóm đầu cơ và có khả năng lũng đoạn thị trường.
Do vậy, theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách Quốc hội, thuế là một công cụ kinh tế nhưng cần hướng vào các nhóm đầu cơ mua đi bán lại chứ không nên đánh thuế vào người dân có nhu cầu chính đáng.
Thực tế, việc thực hiện hóa đơn điện tử đã là công cụ minh bạch hóa các giao dịch, làm rõ danh tính người mua, người bán, khối lượng giao dịch nhằm chống giao dịch bất hợp pháp, chống rửa tiền. Khi đó, cùng với các công cụ khác, thuế sẽ giúp NHNN quản lý thị trường vàng tốt hơn.
