Thời gian qua, tình trạng ngập úng tại Hà Nội và TP. HCM vẫn tiếp diễn, đặc biệt khi có những cơn mưa lớn kéo dài vài tiếng đồng hồ, làm xuất hiện nhiều điểm ngập nước. Dù cả hai thành phố đã thực hiện nhiều biện pháp để cải thiện tình trạng này, nhưng kết quả vẫn chưa thực sự khả quan.
Điển hình như tại Hà Nội, mỗi khi mưa lớn kéo dài, nhiều Khu đô thị mới ở phía Tây như dọc đường Lê Trọng Tấn, đại lộ Thăng Long và quận Hà Đông thường xuyên bị ngập lụt nghiêm trọng. Theo nhận định của các chuyên gia, nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống thoát nước mưa ở khu vực này chưa được hoàn thiện, chưa có sự kết nối giữa hạ tầng thoát nước của các khu đô thị với hệ thống thoát nước chính bên ngoài.
Bên cạnh đó, việc chưa lắp đặt trạm bơm cuối nguồn cho hệ thống thoát nước chính cũng là lý do khiến nước không thể thoát kịp, gây ra tình trạng ngập nặng khi có mưa lớn.
Để giải quyết vấn đề ngập úng chung cho tất cả các đô thị, trong dự thảo Luật Cấp, Thoát nước, Bộ Xây dựng đã đề xuất ưu tiên đầu tư các công trình thoát nước và xử lý nước thải cho các khu dân cư có mật độ dân số cao.
Theo đó, các dự án thoát nước được ưu tiên triển khai trong các trường hợp sau: Thứ nhất, chống ngập cho các đô thị và khu dân cư khi bị ngập úng trên diện rộng với mức độ ảnh hưởng lớn. Thứ hai, đầu tư xây dựng hạ tầng thoát nước mưa kết nối với hệ thống tiêu thoát nước thủy lợi cho các đô thị có quy mô lớn.
Thứ ba, đầu tư xây dựng các công trình thoát nước và xử lý nước thải cho những khu vực có quy mô dân số lớn, mật độ dân cư cao, đang gặp phải tình trạng ô nhiễm hoặc có nguy cơ ô nhiễm môi trường do xả thải.
Ngoài ra, trong dự thảo Luật Cấp, Thoát nước, Bộ Xây dựng còn đề xuất việc tách riêng hệ thống thoát nước mưa và thoát nước thải cho các khu đô thị mới. Cụ thể, các dự án đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước phải đảm bảo tính đồng bộ từ đấu nối, mạng lưới thoát nước đến các nhà máy xử lý nước thải theo từng vùng.
Đồng thời, cần có sự kết hợp hài hòa giữa các giải pháp công trình và phi công trình. Kế hoạch và lộ trình thay thế mạng lưới thoát nước chung thành hệ thống thoát nước riêng tại các đô thị và khu dân cư cũng phải được thực hiện.
Các dự án phải đảm bảo khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, khả năng mở rộng, nâng cấp và cải tạo đô thị, khu dân cư theo từng giai đoạn quy hoạch. Đồng thời, việc đầu tư các công trình thoát nước và xử lý nước thải phải giải quyết cơ bản các vấn đề về thoát nước và xử lý nước thải tại các vùng, cũng như tính đến khả năng kết nối với các công trình xử lý nước thải phân tán.
Việc thông báo tiến độ, chất lượng dự án, và dịch vụ thoát nước đến người dân địa phương cũng cần được thực hiện minh bạch. Đồng thời, cơ quan chức năng cần phối hợp trong việc đấu nối mạng lưới thoát nước của từng hộ dân vào hệ thống thoát nước chung của đô thị.
Liên quan đến giải pháp xử lý tình trạng ngập úng tại Hà Nội, GS.TS Nguyễn Việt Anh - Viện trưởng Viện Khoa học và Kỹ thuật Môi trường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cấp thoát nước Việt Nam cho rằng, thiệt hại có thể giảm thiểu đáng kể nếu thành phố thực hiện chuyển đổi số trong hệ thống thoát nước.
Việc sử dụng công nghệ số có thể hỗ trợ cảnh báo sớm và dự báo nguy cơ ngập úng. Bằng cách ứng dụng công nghệ vào thiết kế, quy hoạch hệ thống thoát nước, trạm bơm và kênh rạch, các nhà hoạch định có thể tính toán lượng mưa, thời lượng và chu kỳ lặp lại. Ứng dụng mô hình số để mô phỏng hệ thống thoát nước, mô phỏng các trận mưa và tính toán quá trình thoát nước là một trong những giải pháp khả thi có thể áp dụng để quy hoạch, cải tạo và nâng cấp hệ thống thoát nước.
