Vẫn bỏ rác theo thói quen
Theo Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 và Nghị định 45/2022/NĐ-CP, từ ngày 1/1/2025, việc phân loại rác tại nguồn là bắt buộc đối với cả người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, đến nay, việc triển khai quy định này vẫn gặp khó khăn khi nhiều người dân, thậm chí ở đô thị lớn như Hà Nội hay TP. HCM, vẫn chưa nhận thức đầy đủ để áp dụng vào thực tế.
Chị Trần Thu An (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) chia sẻ, dù đã từng nghe về việc xử phạt đối với hành vi không phân loại rác qua các phương tiện thông tin đại chúng, nhưng hơn một tuần qua, khu vực chị sinh sống vẫn chưa thực hiện phân loại rác. Chị cũng không hề thấy thông báo hay nhắc nhở gì về quy định này. Chị vẫn đổ rác vào một túi chung mà không phân loại vì nghĩ đội thu gom sẽ giúp phân loại sau khi lấy rác.
Bà Lê Thị Miên (Đống Đa, Hà Nội) cũng cho hay chưa nắm rõ quy định này. Việc xử phạt vì không phân loại rác bà chỉ nghe người dân nói mà chưa thấy thực tế áp dụng. Do đó, bà vẫn phân loại rác theo thói quen. Những đồ có thể tái chế, bà giữ lại và bán cho người thu mua đồng nát.
Hiện nay, tại hầu hết các quận, huyện trên địa bàn Hà Nội, ngoài một số khu vực đã triển khai thí điểm, công tác phân loại rác vẫn chưa thực hiện đúng theo quy định, dẫn đến các vấn đề trong công tác quản lý và xử lý rác thải, làm chậm tiến độ thực thi quy định mới.
Trong khi đó, tại TP.HCM cũng ghi nhận các địa phương chưa thực hiện xử phạt với những trường hợp không phân loại rác tại nguồn. Bà Nguyễn Thị Mai (quận 12, TP. HCM) cho biết, khu phố có tuyên truyền về việc phân loại rác, nhưng đến nay vẫn chưa triển khai đồng bộ. Người dân vẫn bỏ rác theo thói quen.
Đại diện Phòng Tài nguyên và Môi trường quận 12 cho hay, quận đã triển khai hướng dẫn kỹ thuật về phân loại rác tại nguồn đến các phường để thực hiện theo đúng quy định. Tuy nhiên, hiện quận đang chờ thành phố triển khai đề án phân loại rác tại nguồn để thực hiện đồng bộ và chưa áp dụng hình thức xử phạt.
Quận cũng đã yêu cầu các phường tăng cường công tác tuyên truyền về phân loại rác tại nguồn cho cán bộ, công chức, viên chức, hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh, hướng dẫn phân loại rác theo các tiêu chí của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Tương tự, tại quận Bình Tân, việc thực hiện phân loại rác tại nguồn cũng đang chờ thành phố triển khai đề án. Hiện quận vẫn thực hiện phân loại rác thành hai nhóm: Rác có khả năng tái sử dụng, tái chế và rác thải còn lại.
Chưa có sự đồng bộ
Trước khi quy định về phân loại rác tại nguồn có hiệu lực, Hà Nội đã triển khai thí điểm tại 5 quận, huyện, trong đó có Hoàn Kiếm. Theo đó, từ ngày 1/7/2024, quận Hoàn Kiếm đã triển khai phân loại rác thải tại nguồn và đã đạt được những kết quả khả quan.
Báo cáo từ Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Hà Nội chi nhánh Hoàn Kiếm cho thấy, sau thời gian thực hiện thí điểm, lượng rác tái chế thu được đã tăng khoảng 50%, trong khi các loại rác thải khác giảm 2%.
Dù vậy, ông Vũ Tuấn Cường - Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Hà Nội (Urenco - Chi nhánh Hoàn Kiếm) cho biết, người dân và doanh nghiệp đã đồng thuận thực hiện phân loại rác đúng tiêu chí, nhưng quá trình phân loại và xử lý chất thải rắn tại nguồn vẫn còn gặp không ít khó khăn.
Đại diện Urenco chi nhánh Hoàn Kiếm nhận định, việc triển khai phân loại rác hiện tại chỉ mới được tổ chức thí điểm ở một số địa phương, mang tính tuyên truyền chủ yếu. Trong khi đó, hệ thống xử lý rác thải vẫn chưa đồng bộ từ quá trình phân loại, thu gom, xử lý cho đến tái chế.
Thực tế, hạ tầng cơ sở và thiết bị hiện tại chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Ví dụ, vẫn chưa có tuyến riêng biệt hoặc các điểm tập kết, phân loại được quy hoạch hợp lý, đảm bảo công năng và phù hợp với từng loại rác.
PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng cho rằng, hiện cơ sở hạ tầng thu gom và xử lý rác tại các thành phố lớn chưa theo kịp sự phát triển đô thị hóa và gia tăng dân số. Hệ thống thùng rác công cộng phân loại còn thiếu và chưa đồng bộ, là nguyên nhân chính khiến công tác phân loại rác thải tại nguồn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.
Bà An nhấn mạnh, các địa phương vẫn thiếu tiềm lực để thực hiện đồng bộ giải pháp phân loại rác, đồng thời cần lựa chọn công nghệ xử lý rác phù hợp và tuân thủ đúng quy chuẩn.