Thông tin này được nêu trong báo cáo của Đoàn giám sát Quốc hội về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội giai đoạn 2015-2023. Báo cáo đã chỉ ra, dù nhu cầu nhà ở tại nhiều địa phương rất lớn, nhưng kết quả thực hiện vẫn còn hạn chế so với mục tiêu xây dựng một 1 triệu căn nhà ở xã hội (NOXH).
Việc triển khai còn chậm và bị động
Cụ thể, Hà Nội cần xây dựng 18.700 căn nhà xã hội vào năm 2025, nhưng đến nay mới khởi công được 3 dự án với 1.700 căn, chỉ đạt 9% chỉ tiêu. Tại TP.HCM, mặc dù cần xây dựng 26.200 căn, nhưng hiện tại mới đạt khoảng 19% mục tiêu với gần 5.000 căn; Đà Nẵng chỉ đạt 43% mục tiêu với 2.750 căn từ 5 dự án…
Thậm chí, một số địa phương không có dự án NOXH nào được khởi công từ 2021 đến nay, như Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Nam Định, Long An, Quảng Ngãi...
Ngoài ra, quá trình thực hiện các dự án NOXH còn bị động do sự thiếu hụt trong việc phân bổ vốn ngân sách. Phần lớn các dự án hiện nay được thực hiện bằng vốn từ khu vực tư nhân, bao gồm doanh nghiệp và hợp tác xã. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tại các khu công nghiệp không mấy mặn mà với việc xây dựng nhà ở cho công nhân.
Một số địa phương không có dự án NOXH nào được khởi công từ năm 20221 đến nay
Thêm vào đó, nhiều địa phương vẫn chưa chủ động bố trí quỹ đất riêng cho NOXH, mà thay vào đó chủ yếu dựa vào 20% quỹ đất từ các dự án nhà ở thương mại. Trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2023, chỉ có 18/63 tỉnh thành bố trí quỹ đất riêng cho NOXH, trong khi 35 tỉnh thành chỉ phân bổ quỹ đất 20% từ các dự án nhà ở thương mại. Điều này đã gây ra sự thiếu hụt nguồn cung, làm ảnh hưởng đến giá bán, thuê và thuê mua NOXH.
Trước đó, tại cuộc họp của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng cho biết, các địa phương trên cả nước đã quy hoạch tổng cộng 9.757 ha đất để phát triển NOXH, với 622 dự án được triển khai, quy mô dự kiến là 565.177 căn.
Trong số này, 79 dự án đã hoàn thành, cung cấp 40.679 căn hộ; 131 dự án khác đang được khởi công xây dựng, với tổng số 111.687 căn. Ngoài ra, 412 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư, với quy mô lên tới 411.076 căn hộ.
Một số địa phương đã xây dựng nhanh chóng và vượt chỉ tiêu đề ra, như Khánh Hòa, Thanh Hóa, Hậu Giang và Bình Thuận. Tuy nhiên, tại hai đô thị loại đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, việc triển khai xây dựng NOXH vẫn còn chậm, mục tiêu đặt ra quá thấp so với nhu cầu.
Cũng theo Bộ Xây dựng, một số địa phương có nhu cầu về NOXH nhưng vẫn chưa có kế hoạch triển khai cụ thể, như Thái Nguyên, Ninh Bình, Nam Định, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Bạc Liêu, Cà Mau... Trong số này, nhiều tỉnh vẫn chưa khởi công bất kỳ dự án nào. Ngoài ra, Bộ Quốc phòng, Bộ Công An, và Tổng Liên đoàn Lao động vẫn chưa triển khai bất kỳ dự nào, mặc dù chỉ tiêu đặt ra là mỗi bộ phải xây 5.000 căn, còn Tổng Liên đoàn Lao động là 2.000 căn NOXH.
Trách nhiệm thuộc về Bộ Xây dựng
Từ những kết quả thực tiễn, Đoàn giám sát Quốc hội nhận định, Bộ Xây dựng phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ về việc không đạt chỉ tiêu phát triển NOXH. Lý do là Bộ này chưa thực hiện đầy đủ vai trò trong việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về phân khúc nhà ở này và chưa công khai thông tin trên Cổng thông tin điện tử. Điều này dẫn đến sự chậm trễ trong việc phê duyệt đối tượng và gây khó khăn trong công tác quản lý, thiếu tính minh bạch.
Cũng theo Đoàn giám sát Quốc hội, về gói tín dụng 120.000 tỉ đồng, tình hình giải ngân vẫn còn rất hạn chế. Sau hơn một năm triển khai, tỷ lệ giải ngân chỉ đạt gần 1%, tương đương khoảng 1.344 tỷ đồng.
Nhiều doanh nghiệp và địa phương phản ánh, các điều kiện vay vốn từ gói tín dụng này tương tự như các dự án kinh doanh thương mại khác, dẫn đến khó khăn trong việc tiếp cận. Thủ tục phức tạp thêm khi UBND cấp tỉnh phải công bố danh mục dự án đủ điều kiện vay vốn, tạo ra các bước không cần thiết.
Bộ Xây dựng phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ về việc không đạt chỉ tiêu phát triển NOXH
Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ nghiên cứu một chương trình tín dụng hợp lý hơn, trong đó Nhà nước sẽ hỗ trợ cấp bù lãi suất cho các ngân hàng thương mại để tạo điều kiện cho chủ đầu tư và người mua nhà vay trong một thời gian nhất định.
Trước đó, Bộ Xây dựng đã nhận định rằng năm nay khó có thể đạt chỉ tiêu xây dựng 130.000 căn nhà ở xã hội. Để giải quyết vấn đề về vốn tín dụng, Bộ cho biết đang phối hợp với Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu xây dựng một gói tín dụng 30.000 tỷ đồng dành cho NOXH, với nguồn vốn từ phát hành trái phiếu Chính phủ và ngân sách địa phương ủy thác.
Trong thời gian gần đây, các địa phương cũng đang cấp tập chuẩn bị ban hành khung giá cho thuê NOXH được đầu tư xây dựng không sử dụng vốn ngân sách, nguồn tài chính công đoàn.
Theo đó, Hà Nội đang đưa ra mức giá dự kiến từ 48.000 – 198.000 đồng/m2 tùy theo chiều cao công trình; TP.HCM dự kiến đơn giá thuê thấp nhất là 96.000 đồng/m2 và cao nhất là 235.000 đồng/m2; Đà Nẵng đã “chốt” khung giá thuê thấp nhất 57.000 đồng/m2 và cao nhất là 165.000 đồng/m2…