Thời gian gần đây, thông tin về kiểm định khí thải xe máy được đông đảo người dân quan tâm bởi đây vẫn là phương tiện di chuyển chính tại nước ta. Thống kê của Cục Cảnh sát giao thông cho thấy, số lượng mô tô, xe máy ở Việt Nam hiện có khoảng hơn 60 triệu xe.
Với số lượng phương tiện lớn như trên, việc kiểm soát khí thải là bài toán cực kỳ nan giải và ảnh hưởng rất lớn đến nhiều người dân (đặc biệt người có thu nhập thấp). Do đó, các cơ quan cần nghiên cứu kỹ, thận trọng, đánh giá tác động để đưa ra lộ trình cho phù hợp.
Ông Nguyễn Đông Phong - Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (Cục Đăng kiểm Việt Nam) khẳng định, kiểm định khí thải phương tiện giao thông là một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng bảo vệ môi trường, bảo đảm thực hiện mục tiêu đưa phát thải ròng về zero vào năm 2050.
Những năm qua, Việt Nam có nhiều nỗ lực nhằm kiểm soát phát thải độc hại. Tuy nhiên, để thực hiện việc kiểm định khí thải xe máy là một bài toán cực kỳ thử thách, bởi lượng xe máy ở Việt Nam rất lớn.
Ông Phong nhấn mạnh, xây dựng mạng lưới kiểm định cho hơn 6 triệu ô tô tại Việt Nam mất gần 30 năm mới được gần 300 trạm. Trong khi, lượng xe máy gấp 10 lần ô tô, dù kiểm định đơn giản hơn nhưng tỷ lệ tương ứng để phủ rộng giai đoạn đầu cũng cần hàng nghìn cơ sở tham gia kiểm định.
Ông Phong cũng xác định chủ trương triển khai kiểm soát khí thải phương tiện giao thông ở các thành phố lớn trước như Hà Nội, TP. HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ… sau đó mới triển khai dần ra các địa phương khác. Bên cạnh đó, có thể nghiên cứu các loại phương tiện nào cần làm trước để vừa bảo đảm mục tiêu bảo vệ môi trường vừa đảm bảo tính khả thi kiểm soát khí thải.
Để triển khai kiểm định khí thải xe gắn máy, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã tính toán phương án huy động khoảng 300 đơn vị trong hệ thống kiểm định xe cơ giới hiện nay. Cùng với đó có sự tham gia của hơn 600 cơ sở bảo dưỡng xe máy, 1.800 đơn vị thuộc hệ thống các xưởng bảo hành, bảo dưỡng xe máy. Tổng cộng sẽ có khoảng 2.700 đơn vị có thể kiểm định khí thải xe máy.
Trong khi đó, PGS.TS Vũ Anh Tuấn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu GTVT Việt Đức, Trường Đại học Việt Đức cho rằng, TP. HCM có thể tiên phong triển khai kiểm định khí thải xe máy với lộ trình 5 năm tới. Hiện thành phố có khoảng 8 triệu mô tô, xe máy.
Theo đó, TP. HCM có thể tiên phong, phối hợp cùng Cục Đăng kiểm xem xét các quy định, quy chuẩn, hướng dẫn về mặt kỹ thuật kiểm định khí thải với phương tiện xe 2 bánh. Đồng thời, giai đoạn đầu có thể triển khai bằng cách sử dụng trung tâm bảo dưỡng xe gắn máy, xe mô tô có năng lực về mặt kỹ thuật, trang thiết bị để đo lượng bụi, bụi mịn và khí độc hại khác từ phương tiện.
Nếu xe không đạt yêu cầu, buộc phải có giải pháp về mặt kỹ thuật bảo dưỡng, duy tu... để giảm phát thải khí bụi bẩn. Nếu xe không thể bảo dưỡng, lượng phát thải quá lớn thì phải thải loại. Cùng với đó, TP. HCM cần có chính sách hỗ trợ cá nhân, doanh nghiệp phải thải loại xe cũ, đổi sang xe mới...
Ông Tuấn gợi ý, trong đề án về kiểm soát khí thải phương tiện, TP. HCM cũng đã có ý manh nha về đề xuất khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng xe máy điện. Chính quyền thành phố có thể hỗ trợ về mặt tài chính.
Mới đây, Chủ tịch UBND TP. HCM Phan Văn Mãi đã giao Sở Giao thông Vận tải chủ trì, phối hợp cùng các cơ quan, đơn vị liên quan khẩn trương tổ chức xây dựng đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông theo kết luận chỉ đạo của Ban cán sự đảng UBND thành phố, đảm bảo tiến độ theo quy định.
Cụ thể, TP. HCM sẽ xây dựng đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông theo 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 sẽ tập trung nghiên cứu, xây dựng chính sách nhằm khuyến khích, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông công cộng sử dụng năng lượng xanh. Giai đoạn 2 sẽ xây dựng hoàn thành đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông.
