Chia ca ngày - đêm để đảm bảo tiến độ
Những ngày qua, chiến dịch nạo vét tổng thể sông Tô Lịch và nạo vét hồ Sen để làm hồ lắng trung gian đang được triển khai gấp rút tại Hà Nội. Dự án kéo dài từ tháng 2 đến tháng 8, với mục tiêu khôi phục một trong những dòng sông ô nhiễm nhất của thủ đô.
Hàng chục công nhân môi trường Hà Nội thay nhau làm việc suốt ngày đêm, lặn mình trong bùn đen, hôi thối để thực hiện nhiệm vụ nạo vét và làm sạch sông Tô Lịch, với hy vọng "hồi sinh" dòng sông ô nhiễm trầm trọng này.
Công trình bắt đầu từ phía thượng nguồn sông Tô Lịch, tại khu vực giao giữa đường Bưởi và Hoàng Quốc Việt, do Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội thi công. Công việc được chia thành 2 ca, ngày và đêm, do các nhóm công nhân khác nhau thực hiện. Ca đêm bắt đầu từ 20h30 - 4h sáng hôm sau, là ca chủ đạo, với sự tham gia của 5 máy múc, xà lan, 2 xe hút và 14 xe bồn chuyên dụng vận chuyển bùn đi xử lý.
Anh Cao Văn Thành - công nhân của Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội cho biết, ca đêm là vất vả nhất vì thời gian dài, nhiều hôm trời mưa, rét nên rất mệt. Tuy nhiên, các công nhân vẫn cố gắng thay ca nhau để đảm bảo tiến độ.
Ghi nhận 23h đêm 3/3, trời bắt đầu mưa và nhiệt độ giảm thấp khiến công việc càng thêm khó khăn. Dù vậy, tiến độ công trình vẫn được duy trì ổn định. Hàng chục công nhân ca đêm vẫn tiếp tục làm việc xuyên suốt suốt 2 tuần qua. Một công nhân đã phải ngâm mình trong bùn đen nhiều giờ để hút bùn trực tiếp từ dưới sông, khi gặp sự cố thủng xà lan chứa bùn chưa thể khắc phục ngay trong đêm.
Ca đêm, các công nhân phải sử dụng thêm máy phát điện và lắp đặt đèn trợ sáng để hỗ trợ công việc. Ông Phan Anh - đội trưởng ca đêm cho biết, các công nhân có nhiệm vụ kiểm tra đường ống, máy làm mát và hút bùn dưới sông. Khi có dấu hiệu bất thường, đều có người túc trực để xử lý ngay, tránh xảy ra sự cố.
Anh Nguyễn Thanh Long (29 tuổi) - một công nhân ca đêm chia sẻ, lúc mới bắt đầu làm, anh thấy mệt và khó chịu vì mùi hôi, nhưng làm lâu rồi cũng quen. Dù ca đêm vất vả, lại thêm mưa rét, nhưng anh em trong tổ đều cố gắng, thay nhau làm để công việc hoàn thành nhanh chóng.
Trong khi đó, ca ngày bắt đầu từ 9h - 16h, với ít nhất 35 - 50 công nhân tham gia, tùy vào khối lượng công việc trong ngày. Công nhân thay phiên nhau xuống xà lan để đặt ống hút bùn, cứ 3 tiếng sẽ thay ca một lần. Anh Nguyễn Duy Túc - công nhân làm việc tại đây cho biết, mỗi xe bồn hút mất từ 30 - 45 phút mới đầy, tùy vào khu vực đáy sông. Bùn lẫn tạp chất và rác sẽ khiến quá trình nạo hút chậm lại.
Một kỹ thuật viên cũng cho hay, mỗi ngày có thể hút được khoảng 200 - 400 xe bùn, được chuyển đi xử lý ngay. Sau hơn 2 tuần thi công, khoảng 500m sông Tô Lịch đã được nạo vét từ phía thượng nguồn.
Dự án nạo vét sông Tô Lịch có tổng chiều dài khoảng 13,8km, kéo dài từ đoạn giao giữa đường Hoàng Quốc Việt và đường Bưởi đến quốc lộ 70. Dự kiến, công trình sẽ hoàn thành vào tháng 8 tới.
Không vì vội mà làm ẩu
Đây không phải lần đầu Hà Nội cố gắng hồi sinh dòng sông Tô Lịch. Trước kia, sông Tô Lịch từng nổi tiếng là dòng sông trong xanh, mát mẻ. Nhưng từ những năm 1970, sông bắt đầu bị ô nhiễm. Theo thời gian, sự gia tăng dân số và các nguồn nước thải chưa qua xử lý từ nhiều quận trung tâm đổ thẳng xuống sông đã khiến sông Tô Lịch bị bồi lắng.
Đến năm 2000, sông Tô Lịch đã trở thành kênh nước thải hơn là một dòng sông thực sự, với nhiều đoạn bị bùn bồi lắng và nước thải đen đặc xâm lấn. Trong suốt 20 năm qua, không ít dự án, nhà máy xử lý nước thải và các công trình nghiên cứu đã được triển khai với hy vọng làm "sống lại" sông Tô Lịch. Tiếc thay, những nỗ lực này đều thất bại.
Một trong những dự án đáng nhớ là thí điểm làm sạch sông Tô Lịch với sự tham gia của các chuyên gia Nhật Bản, áp dụng công nghệ Nano-Bioreactor, không dùng hóa chất. Giai đoạn thử nghiệm, các chuyên gia Nhật Bản đã thả cá koi và cá chép Tam Dương xuống sông Tô Lịch để chứng minh rằng nước đã sạch và cá có thể sống trong đó. Tuy nhiên, sau một thời gian truyền thông rầm rộ, dự án này đã không đạt được kết quả như kỳ vọng.
Cảm giác thất vọng càng lớn hơn khi dự án xử lý nước thải Yên Xá được đầu tư 16.200 tỷ đồng vào năm 2016, với kỳ vọng làm sạch các dòng sông nội đô, trong đó có sông Tô Lịch, lại bị lùi tiến độ hoàn thành vào cuối năm 2024. Mức đầu tư của dự án này còn giảm xuống, có hơn 11.100 tỷ đồng.
Dự án này xin lùi tiến độ trong bối cảnh không chỉ sông Tô Lịch mà nhiều dòng sông khác ở Hà Nội như Lừ, Sét, Kim Ngưu vẫn chưa được cải tạo, sông Nhuệ và sông Đáy đang bị ô nhiễm nặng nề, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Với chiều dài hiện nay chỉ còn 14,6km, Tô Lịch đã bị "chết" suốt hàng chục năm qua, dù đã có rất nhiều dự án cải tạo môi trường, nhưng hầu hết đều không thành công. Qua nhiều nhiệm kỳ lãnh đạo địa phương, việc cải thiện môi trường các dòng sông vẫn chưa được quan tâm đúng mức.
Vì vậy, vào cuối năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu Hà Nội cần giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, bảo vệ và phát huy giá trị các dòng sông, trong đó có sông Tô Lịch. Tiếp đó, vào giữa tháng 1/2025, khi làm việc với 11 tỉnh thành vùng Đồng bằng sông Hồng, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết ô nhiễm môi trường các dòng sông là vấn đề cấp bách, và yêu cầu Hà Nội cùng các địa phương triển khai các dự án để phục hồi các dòng sông "chết".
Mới đây nhất, trong cuộc họp diễn ra ngày 21/2 vừa qua, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định, việc xử lý ô nhiễm sông, hồ ở Hà Nội là một nhiệm vụ cấp bách và cần thiết, phải được thực hiện nhanh chóng. Phương án bổ cập nước từ sông Hồng vào sông Tô Lịch là có cơ sở vững chắc về chính trị, pháp lý, khoa học và thực tiễn.
Phó Thủ tướng yêu cầu Hà Nội chủ động tính toán phương án và các giải pháp kỹ thuật để triển khai, bảo đảm đạt mục tiêu bảo vệ môi trường, tính bền vững, hiệu quả kinh tế, và giảm thiểu tác động, ảnh hưởng đến các công trình xung quanh trong quá trình thi công và vận hành các trạm bơm, tuyến ống dẫn, dòng chảy.
Ngoài ra, thực hiện đồng bộ các giải pháp như nạo vét trầm tích đáy sông, thu gom và xử lý nguồn nước thải, nước mưa trước khi xả vào sông, cải tạo cảnh quan hai bên sông, và rà soát, điều chỉnh các quy hoạch về cấp thoát nước.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà còn lưu ý, Hà Nội muốn triển khai nhanh chóng nhưng cần phải có quy hoạch, thiết kế và giải pháp tổng thể, bài bản, cụ thể. Không vì vội vã mà làm qua loa, sai sót về quy trình, thiết kế, quy hoạch, hay lựa chọn nhà đầu tư, dẫn đến thất thoát và làm giảm đi lợi ích kinh tế tổng thể.