Nhập viện vì sơ cứu sai
Mới đây, một bệnh nhân nam 87 tuổi được người nhà đưa vào cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) trong tình trạng đau bụng dữ dội. Trước đó, cụ bị hóc khi ăn măng. Người thân đã tiến hành sơ cứu giúp đẩy dị vật ra ngoài. Tuy nhiên cụ vẫn tiếp tục đau bụng nặng nên được đưa đến bệnh viện để cấp cứu.
Kết quả chụp X-quang và CT ổ bụng cho thấy, bệnh nhân bị vỡ dạ dày. Các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật, khâu phục hồi vết rách dài 5cm tại bờ cong nhỏ dạ dày cho bệnh nhân.
Tiến sĩ, bác sĩ Trần Thanh Tùng - Trung tâm Phẫu thuật Tiêu hóa Gan mật cho biết, thủ thuật Heimlich là phương pháp giúp đẩy dị vật ra ngoài. Thủ thuật này tạo lực mạnh vào buồng phổi bằng cách vỗ lưng hoặc ép cơ hoành, tạo ra áp lực đột ngột trong đường hô hấp để đẩy dị vật ra.
Tuy nhiên, nếu thực hiện quá mạnh hoặc sai vị trí, đặc biệt là ở người cao tuổi có thành dạ dày mỏng, có thể gây tổn thương nghiêm trọng. Trong trường hợp trên, việc thực hiện thủ thuật Heimlich quá mạnh đã gây vỡ dạ dày.
Các dấu hiệu nhận biết vỡ dạ dày sau sơ cứu bao gồm đau bụng đột ngột, dữ dội, bụng cứng và chướng lên như gỗ... Vỡ dạ dày có thể gây viêm phúc mạc, nhiễm trùng máu, thậm chí nguy cơ tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.
Theo các chuyên gia y tế, khi người lớn hoặc trẻ em trên 1 tuổi bị hóc dị vật và có các triệu chứng như không nói, ho hoặc thở được, da tím tái, nắm cổ họng thì cần thực hiện sơ cứu ngay bằng thủ thuật Heimlich. Tuy nhiên, cần phải thao tác đúng cách.
Cụ thể, đầu tiên người cứu đứng sau lưng nạn nhân, một chân trước, một chân sau; chân trước lồng giữa hai chân nạn nhân. Tiếp theo, còng hai tay ra trước, quàng lấy bụng nạn nhân, bàn tay ngoài nắm lấy nắm đấm của bàn tay trong (lòng bàn tay này úp xuống), áp sát vào vùng bụng phía trên rốn, ngay dưới xương ức của nạn nhân. Bước cuối, giật lên thật mạnh và đột ngột theo hướng từ trước ra sau và từ dưới lên, liên tục 4-5 cái. Động tác này phải được thực hiện dứt khoát và không đè ép vào lồng ngực thì mới có hiệu quả.
Thực tế ghi nhận, nhiều vụ việc sơ cứu sai đã để lại hậu quả đáng tiếc. Bác sĩ Ngô Đức Hùng - Trung tâm Cấp cứu A9 Bệnh viện Bạch Mai dẫn chứng trường hợp bệnh nhân ở Hải Phòng bị tai nạn giao thông gãy đốt sống cổ. Người sơ cứu đã bế nạn nhân đến bệnh viện thay vì để bệnh nhân nằm thẳng tại chỗ.
Hậu quả, mảnh xương vỡ đã đâm vào tuỷ, khiến bệnh nhân bị liệt. Đây là một trường hợp rất đáng tiếc. Nếu bệnh nhân được sơ cứu đúng cách, tình trạng liệt có thể đã tránh được.
Trường hợp khác, một ông bố ở Nam Định thấy con bị sốt cao, co giật, đã cho tay vào miệng trẻ để ngăn không cho con cắn phải lưỡi. Tuy nhiên, người này lại bị con cắn sâu vào tay, gây tổn thương nghiêm trọng và nhiễm trùng lan tới cổ tay, suýt phải cắt khớp.
Các bước sơ cứu đúng cách
Theo bác sĩ Ngô Đức Hùng, mục đích chính của sơ cấp cứu là giảm thiểu nguy cơ tử vong, hạn chế các tổn thương thứ phát và tạo điều kiện cho nạn nhân hồi phục. Việc trang bị kiến thức sơ cấp cứu rất quan trọng, giúp kịp thời hỗ trợ người bị nạn. Nếu sơ cứu đúng cách, có thể cứu sống bệnh nhân và ngăn ngừa tình trạng thương tích trở nên nghiêm trọng hơn.
Khi sơ cứu cho nạn nhân trong bất kỳ tình huống nào, người dân cần tuân thủ 5 nguyên tắc cơ bản: An toàn, không di chuyển nạn nhân khi chưa đánh giá ban đầu, bình tĩnh và luôn cần sự trợ giúp, hành động thống nhất, đề phòng lây nhiễm (đeo găng tay hoặc sử dụng túi nilon khi tiếp xúc với vết thương, rửa tay trước và sau khi sơ cứu, xử lý các vật dụng sau khi sơ cứu…).
Bác sĩ Hùng cũng lưu ý, khi sơ cứu nạn nhân bị tai nạn giao thông, đặc biệt là nghi ngờ có gãy đốt sống cổ, cần giữ cho họ nằm yên, cố định cổ bằng vật cứng như nẹp, mảnh gỗ hoặc thậm chí là hai viên gạch ở hai bên cổ, cho đến khi nhân viên y tế đến. Vị bác sĩ nhấn mạnh, cứu người là hành động anh hùng, nhưng nếu làm không đúng, có thể trở thành gánh nặng cho người khác.
Các chuyên gia y tế cho biết, quá trình sơ cấp cứu cần thực hiện theo các bước: Đánh giá hiện trường, đánh giá tình trạng nạn nhân, gọi số khẩn cấp (113, 114, 115) rồi mới thực hiện sơ cứu và vận chuyển nạn nhân.
Khi gọi cho số máy khẩn cấp, người sơ cứu cần xưng danh, cung cấp số điện thoại của mình, thông báo loại tai nạn, tình trạng tổn thương, mức độ nghiêm trọng, số lượng, giới tính, độ tuổi của nạn nhân, các yếu tố nguy hiểm tại hiện trường (như chất cháy nổ, khí độc...) và địa điểm xảy ra tai nạn, trong khi tiếp tục sơ cứu và chờ trợ giúp.
Ngoài ra, trong quá trình sơ cứu, có 3 tình huống chính cần lưu ý: Thứ nhất là nạn nhân tỉnh. Người giúp đỡ cần hỏi thông tin, kiểm tra vết thương, và đưa người bệnh về tư thế thoải mái nhất (tư thế hồi phục).
Thứ hai, nếu bệnh nhân hôn mê nhưng vẫn thở và còn mạch, người sơ cứu cần kiểm tra đường thở xem có đờm dãi hay không và đưa bệnh nhân về tư thế an toàn để dễ thở. Tư thế nằm nghiêng an toàn là cần thiết khi nạn nhân hôn mê.
Thứ ba, nạn nhân bất tỉnh và không còn mạch. Lúc này cần thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR), gọi người hỗ trợ và liên hệ cấp cứu (số 115) ngay lập tức.
