Lộ trình đóng BHXH cho chủ hộ kinh doanh
Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7 tới đâu, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sẽ được mở rộng, bao gồm cả chủ hộ kinh doanh.
Trong dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đề xuất hai phương án thu BHXH đối với chủ hộ kinh doanh.
Phương án 1: Bao gồm chủ hộ kinh doanh của hộ có đăng ký kinh doanh, nộp thuế theo phương pháp kê khai và các nhóm không kê khai nhưng có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.
Phương án 2: Bao gồm chủ hộ của hộ kinh doanh có đăng ký và có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.
Góp ý vào dự thảo này, BHXH Việt Nam đề nghị bổ sung lộ trình thực hiện đối với hộ kinh doanh có đăng ký. Cụ thể, từ ngày 1/7, chủ hộ của hộ kinh doanh có đăng ký, nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ tham gia BHXH bắt buộc.
Nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp khoán sẽ bắt đầu đóng BHXH bắt buộc từ ngày 1/7/2027. Đối với nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh khác ngoài hai nhóm trên, BHXH Việt Nam đề xuất nhóm này sẽ tham gia đóng BHXH bắt buộc từ ngày 1/7/2029.
Trong trường hợp các chủ hộ đã đăng ký kinh doanh theo phương pháp kê khai nhưng chuyển sang nhóm nộp thuế theo phương pháp khoán trước ngày 1/7/2027, hoặc chuyển ra ngoài các nhóm kê khai và khoán trước ngày 1/7/2029, họ vẫn phải tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.
Tương tự, đối với chủ hộ kinh doanh có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp khoán nhưng chuyển thành nhóm khác trước ngày 1/7/2029, họ cũng sẽ thuộc đối tượng phải tiếp tục đóng BHXH bắt buộc.
Theo thông tin từ cơ quan thuế, BHXH Việt Nam cho biết, năm 2024, có khoảng 80.000 hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, cùng với hơn 2 triệu hộ kinh doanh đóng thuế theo phương pháp khoán.
Trong số này, có không ít chủ hộ kinh doanh đã hết tuổi lao động, đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng, hoặc đang tham gia BHXH bắt buộc theo nhóm đối tượng khác.
BHXH Việt Nam cho rằng, phương án có lộ trình như đề xuất nhằm đảm bảo tính chất "bắt buộc" của việc tham gia BHXH bắt buộc, đồng thời bảo đảm "sự sẵn sàng" của chủ hộ kinh doanh trong các hộ có đăng ký kinh doanh.
Theo số liệu thống kê của BHXH Việt Nam, hiện có khoảng 9.200 hộ kinh doanh đang tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động. Sau khi loại trừ các đối tượng đã tham gia BHXH bắt buộc theo các nhóm đối tượng khác, người hết tuổi lao động, người hưởng trợ cấp BHXH, hoặc không có chứng nhận đăng ký kinh doanh, thì còn khoảng 5.000 - 6.000 chủ hộ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Đảm bảo hưu trí khi về già
Chị Nguyễn Thu Lan mở một cửa hàng thời trang tại quận 1 (TP. HCM). Chị đăng ký kinh doanh và đã hoạt động ổn định được 5 năm. Mỗi tháng, cửa hàng của chị có doanh thu ổn định và chị phải nộp thuế theo phương pháp kê khai.
Chị Lan cho biết, việc tham gia BHXH bắt buộc là điều chị rất quan tâm vì bản thân chị đã có gia đình và đang nuôi con nhỏ. "Việc tham gia BHXH bắt buộc sẽ giúp tôi đảm bảo được quyền lợi về hưu trí sau này, đồng thời có thể bảo vệ sức khỏe khi có bệnh tật xảy ra", chị Lan chia sẻ.
Chị cũng cho rằng, với mức thu nhập ổn định từ cửa hàng kinh doanh và việc nộp thuế đầy đủ theo quy định, chị hoàn toàn có khả năng tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, chị cũng mong muốn có sự hỗ trợ thêm từ cơ quan chức năng trong việc hướng dẫn và tạo điều kiện để chủ hộ kinh doanh như chị dễ dàng tiếp cận các chính sách bảo hiểm.
Anh Trần Văn Minh (Hà Nội) bắt đầu kinh doanh cách đây 3 năm và hiện đang phải đóng thuế theo phương pháp khoán. Quán của anh có doanh thu khá ổn định. Tuy nhiên số lao động làm việc tại quán chủ yếu là nhân viên bán thời gian hoặc làm theo ca.
Anh Minh cho biết, tôi đang trong nhóm chủ hộ kinh doanh nộp thuế khoán, nhưng anh vẫn quan tâm đến việc tham gia BHXH bắt buộc. Anh khá băn khoăn về mức đóng và điều kiện tham gia. Với thu nhập không đều của quán, tôi lo ngại sẽ gặp khó khăn trong việc đóng BHXH đầy đủ nếu như không có sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng.
Anh Minh chia sẻ thêm, anh hoàn toàn đồng ý với việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH đối với chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, nhưng hy vọng có thể có thêm chính sách hỗ trợ cho những hộ kinh doanh như anh, để có thể tham gia BHXH mà không gặp phải nhiều khó khăn về tài chính.
Liên quan đến đề xuất thu BHXH đối với chủ hộ kinh doanh, bà Đỗ Thị Hằng - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Đắk Lắk, cho rằng nên lựa chọn phương án 1 đối với chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH. Theo đó, chủ hộ kinh doanh của các hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ tham gia BHXH bắt buộc. Đây là những hộ đã hoạt động kinh doanh ổn định và có thu nhập, vì vậy họ có khả năng và nhu cầu tham gia BHXH. Phương án này phù hợp với xu hướng mở rộng đối tượng tham gia, hướng tới BHXH toàn dân.
Trong khi đó, một cán bộ làm trong ngành BHXH cho rằng, các quy định pháp lý cần phải thực tế và khả thi khi triển khai. Đặc biệt, cần nghiên cứu kỹ về công tác thu và phát triển đối tượng tham gia, đặc biệt là đối với chủ hộ kinh doanh. Dự thảo đưa ra hai phương án để chủ hộ kinh doanh có đăng ký tham gia BHXH bắt buộc, nhưng có thể đây chưa phải là phương án tối ưu nhất.