Người bán hàng nhỏ lẻ và doanh nghiệp đều lo lắng
Sau 3 năm gắn bó với một sàn thương mại điện tử trong ngành hàng sức khỏe, chị Trúc (TP. HCM) không giấu nổi sự lo lắng trước các chính sách mới từ ngày 1/4. Chị chia sẻ, bản thân thật sự không biết phải xoay xở thế nào. Trước đây, dù phí cao nhưng còn có thể tính toán được.
Chị Trúc phân tích, nếu giữ giá bán cao, sản phẩm sẽ khó bán. Nếu muốn chạy khuyến mãi thì lại buộc phải giảm giá sát với giá nhập. Trừ hết các loại phí như phí cố định 9,5%, phí thanh toán 5%, cộng thêm phí vận chuyển hỗ trợ khách, lợi nhuận còn lại chỉ còn 2 - 3%. Còn nếu không chạy quảng cáo, sản phẩm gần như không thể tiếp cận khách hàng.
Chị Trần Thanh Vân (TP. HCM) đang kinh doanh mỹ phẩm trên sàn TMĐT cũng không mấy lạc quan. Chị Vân chia sẻ, ngày trước mọi người bảo đưa hàng lên online vì không tốn chi phí mặt bằng và có nhiều ưu đãi cho cả khách hàng lẫn người bán. Nhưng giờ, sàn tăng phí mạnh, việc kinh doanh không còn dễ dàng như trước.
Đặc biệt, với mặt hàng mỹ phẩm mà chị Vân đang bán, trước kia mức phí cố định cho sàn chỉ là 4%. Nhưng từ tháng 4, mức phí này sẽ tăng lên 10%.
Không chỉ những người bán hàng nhỏ lẻ, các doanh nghiệp cũng gặp khó khăn. Trao đổi trên VTCnews, bà Nguyễn Ngọc Hương - nhà sáng lập thương hiệu rau má Quảng Thanh cho biết, việc kinh doanh trên sàn TMĐT đã trở nên phổ biến trong vài năm gần đây. Nhiều người hiện coi sàn TMĐT là kênh chính để khởi nghiệp.
Việc bán hàng trên các sàn TMĐT không chỉ đem lại doanh thu mà còn giúp thương hiệu tiếp cận được nhiều người tiêu dùng, tạo cơ hội cho khách hàng đối chiếu và đánh giá sản phẩm.
Tuy nhiên, trong hơn một năm qua, các sàn TMĐT đã có nhiều thay đổi lớn, yêu cầu các nhà bán hàng phải liên tục cập nhật thông tin và thích nghi với các thay đổi từ phía sàn. Chẳng hạn, từ giữa năm 2024, Shopee đã ra mắt tính năng Shopee Live cho phép người mua đăng tải video sản phẩm. Thêm vào đó, các thuế và phí cũng được cập nhật mỗi 3 tháng.
Đặc biệt, từ cuối năm 2024, các sàn TMĐT có xu hướng tập trung mạnh mẽ vào việc cải thiện trải nghiệm của người mua hàng, dẫn đến việc các quy định thay đổi liên tục, nhất là những vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm người dùng như tỷ lệ phản hồi, đơn hoàn hay các đơn giao không thành công.
Sự thay đổi liên tục như vậy khiến những nhà bán hàng khó có thể dự đoán được vấn đề sẽ xảy ra. Các chiến lược và kế hoạch kinh doanh luôn phải được cập nhật linh hoạt theo sự thay đổi của các sàn. Các chính sách và quy định mới khiến doanh nghiệp phải cẩn trọng hơn trong từng công đoạn để không vi phạm quy định.
Một vấn đề khác mà bà Hương nhắc đến là việc Shopee bắt đầu yêu cầu người bán phải tự chịu phí hoàn hàng (trước đây là do sàn chịu), trong trường hợp khách hàng đặt hàng nhưng không nhận. Điều này tạo ra rủi ro tiềm ẩn cho nhà bán hàng khi phải chịu những khoản phí không lường trước và cũng có thể dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh khi đối thủ gây khó khăn cho những nhà bán hàng khác.
Một vấn đề nổi bật nữa, các sàn có thể xóa sản phẩm đã có lịch sử bán lâu dài của cửa hàng khiến shop mất lượt bán và đánh giá, từ đó giảm lợi thế cạnh tranh và doanh thu.
Chính sách tăng thu
Ông Mai Quốc Bình - nhà sáng lập Thế Giới Giấy cho rằng, bán hàng trên sàn TMĐT là xu hướng không thể bỏ qua. Chính vì vậy, việc tăng phí và siết chặt các chính sách của sàn đối với nhà bán hàng là điều không thể tránh khỏi vì Shopee và TikTok đã có lượng khách hàng đông đảo và trở thành những "chợ" không thể thiếu đối với các nhà bán hàng.
Theo ông Bình, các sàn TMĐT hiện nay đang đi theo mô hình tương tự Grab. Ban đầu, họ tạo ra một lượng traffic lớn với hàng tỷ lượt truy cập mỗi tháng, sau đó mời nhà bán đưa hàng lên bán. Họ tạo sẵn sân chơi, mời khách đến bán và người bán chỉ cần mang hàng lên, đơn giản và tiện lợi. Tuy nhiên, khi các nền tảng này đã đạt được quy mô lớn, họ cần phải tối ưu hóa lợi nhuận và tăng phí là cách đầu tiên họ thực hiện.
Ông Nguyễn Duy Vĩ - Giám đốc Công ty truyền thông Buzi (TP. HCM) nhận định, việc các nền tảng thương mại điện tử đồng loạt thay đổi chính sách giá và các chính sách hỗ trợ từ ngày 1/4 là minh chứng rõ ràng cho sự thay đổi chiến lược kinh doanh của các sàn.
Ông Vĩ phân tích, trong giai đoạn đầu (2015 - 2022), các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam áp dụng mô hình "đốt tiền để chiếm thị phần", chủ yếu tập trung vào việc thu hút người dùng thông qua trợ giá, miễn phí vận chuyển và các chương trình khuyến mãi.
Tuy nhiên, sau đại dịch COVID-19, các sàn đã hạn chế việc "đốt tiền" và chuyển sang duy trì hoạt động bền vững. Một trong những cách hiệu quả để thực hiện điều này là tăng phí thu từ nhà bán hàng.
Ví dụ, Shopee, Lazada và TikTok Shop đều tăng phí hoa hồng trên mỗi đơn hàng, dao động từ 5 - 10% tùy ngành hàng, làm giảm trực tiếp lợi nhuận của người bán. Bên cạnh đó, phí thanh toán, mặc dù ít người chú ý, lại gây ảnh hưởng lớn và thường dao động từ 2 - 4%. Các sàn giải thích, đây là phí xử lý giao dịch, nhưng thực tế là một cách tăng doanh thu cho chính họ.
Phí quảng cáo và hiển thị sản phẩm cũng là một khoản chi không thể thiếu đối với người bán. Nếu không chi tiền cho quảng cáo hoặc tham gia vào các chương trình khuyến mãi của sàn, sản phẩm sẽ khó có cơ hội xuất hiện ở các vị trí ưu tiên. Điều này tạo ra áp lực lớn đối với các shop nhỏ, buộc họ phải chi tiền để có thể cạnh tranh.
Ông Vĩ đánh giá, với biên lợi nhuận thấp, việc tăng phí khiến nhiều shop nhỏ không còn đủ sức cạnh tranh. Thương mại điện tử không còn là “mảnh đất màu mỡ” cho các shop nhỏ. Thời điểm này, người bán cần chủ động đầu tư vào sáng tạo nội dung, xây dựng thương hiệu thay vì chỉ cạnh tranh bằng giá như trước. Phát triển bán hàng đa kênh và gia tăng giá trị sản phẩm, dịch vụ cũng là một lựa chọn tốt trong bối cảnh hiện nay.