Người cao tuổi mắc cùng lúc 3 - 4 bệnh
10 năm qua, quá trình già hóa dân số ở Việt Nam diễn ra nhanh chóng, đưa nước ta trở thành một trong 10 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới.
Theo dự báo từ Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), số người cao tuổi ở Việt Nam sẽ tăng lên 16,8 triệu người vào năm 2039 và đạt 25,2 triệu người vào năm 2069. Việt Nam sẽ bước vào thời kỳ dân số già vào năm 2036, khi tỉ lệ người từ 65 tuổi trở lên chiếm 14,2% tổng dân số.
PGS.TS Nguyễn Trung Anh - Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho biết, trung bình mỗi người Việt Nam trên 60 tuổi mắc từ 3 đến 4 bệnh, đặc biệt những người trên 80 tuổi có thể mắc đến hơn 6 bệnh. Do cùng lúc mắc nhiều bệnh nên thời gian điều trị thường kéo dài, trung bình từ 11 - 12 ngày. Trong khi hệ thống y tế hiện tại vẫn chưa đủ điều kiện để chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi, nhân lực vẫn chủ yếu là người nhà tự chăm sóc.
Bên cạnh các bệnh lý, người cao tuổi Việt Nam còn đối mặt với tình trạng sức khỏe yếu, phải phụ thuộc nhiều vào sự trợ giúp của người chăm sóc và các dụng cụ hỗ trợ trong cuộc sống hàng ngày. Điều này tạo ra một gánh nặng lớn không chỉ cho bản thân người bệnh mà còn cho gia đình, nhất là trong việc chăm sóc.
Ông Nguyễn Ngọc L. (78 tuổi, Đồng Nai) thường xuyên phải vào viện tham khám, điều trị các vấn đề sức khỏe như bệnh dạ dày, viêm phổi và tăng huyết áp. Vì ông đã lớn tuổi và đi lại khó khăn nên mỗi lần như vậy, con cháu ông đều thay nhau nghỉ làm để chăm sóc. Có những lần ông nằm viện dài ngày, luôn có 2 - 3 người khỏe mạnh trong gia đình giúp đỡ ông trong các công việc như đi lại, vệ sinh, ăn uống.
Chị H. - con gái ông L. cho hay, khi chăm sóc bố tại bệnh viện, chị thấy nhiều người già xung quanh cũng có ít nhất 1 - 2 người khỏe mạnh đi cùng để chăm sóc. Họ đều phải xin nghỉ việc, bỏ công việc nhà suốt cả tuần để lo cho người thân. Nhân viên y tế tại bệnh viện chỉ thay thuốc khi cần, còn việc chăm sóc chính vẫn là người nhà.
Cụ Trần Thị Mai (88 tuổi, Hà Nội) ngồi trên xe lăn, được bà Lan (50 tuổi) đưa đi dạo quanh sảnh Bệnh viện Lão khoa Trung ương (Hà Nội). Bà Lan cho biết, con cháu cụ Mai đều bận rộn công việc. Do vậy, gia đình cụ Mai đã thuê bà chăm sóc cụ mỗi ngày.
Thiếu nhân lực chuyên ngành lão khoa
Hậu quả của quá trình già hóa dân số đối với hệ thống y tế Việt Nam là sự gia tăng nhu cầu chăm sóc y tế cho người cao tuổi, đặc biệt trong việc điều trị các bệnh mãn tính như tim mạch, đái tháo đường và các bệnh về thần kinh.
Điều này đã dẫn đến tình trạng quá tải tại các bệnh viện và cơ sở y tế, khi số lượng bệnh nhân gia tăng mà khả năng cung cấp dịch vụ về nhân lực và trang thiết bị còn hạn chế. Bên cạnh đó, chi phí chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi ngày càng tăng, gây áp lực lớn lên hệ thống bảo hiểm y tế và ngân sách Nhà nước.
PGS.TS Nguyễn Trung Anh nhận định, việc thiếu hụt bác sĩ chuyên ngành lão khoa và dịch vụ chăm sóc dài hạn đang là một thách thức lớn, đòi hỏi Việt Nam phải đầu tư nhiều hơn vào việc đào tạo và cải thiện chất lượng dịch vụ y tế cho người cao tuổi.
Ông cũng nhấn mạnh, nguồn nhân lực lão khoa ở Việt Nam hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu, chưa có đủ các khoa lão hoặc giường điều trị bệnh nhân lão khoa tại các bệnh viện tuyến tỉnh. Vì vậy, cần đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực chuyên ngành lão khoa, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên và nhân viên xã hội chăm sóc người cao tuổi.
Cả nước hiện chỉ có hai trường đào tạo chuyên ngành lão khoa, điều này tạo ra áp lực lớn cho hệ thống y tế trong việc chăm sóc người cao tuổi. Việc thiếu hụt bác sĩ lão khoa trở thành một thách thức lớn, đòi hỏi phải đầu tư nhiều hơn vào đào tạo và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế để đối phó với sự già hóa dân số trong tương lai.
PGS. Đỗ Kim Quế - Phó Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất (TP. HCM) cho biết, Việt Nam hiện chưa có mạng lưới lão khoa quốc gia và chỉ có hai bệnh viện lão khoa lớn là Bệnh viện Lão khoa Trung ương (phía Bắc) và Bệnh viện Thống Nhất (phía Nam). Một số bệnh viện đa khoa có khoa lão, nhưng với sự gia tăng bệnh lý của người cao tuổi, việc phát triển mạng lưới lão khoa trên toàn quốc là vô cùng cấp thiết.
PGS. Đỗ Kim Quế cho biết, một số trường đại học đã mở bộ môn lão khoa nhưng số lượng vẫn còn hạn chế. Do đó, cần mở rộng và phát triển bộ môn này tại các trường đại học, bởi lão khoa không chỉ liên quan đến người cao tuổi mà còn liên quan đến nhiều vấn đề lão hóa ở mọi độ tuổi.
Ông Nguyễn Ngô Quang - Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo (Bộ Y tế) đánh giá, đào tạo nguồn nhân lực cho ngành lão khoa hiện còn rất hạn chế và các cơ sở đào tạo cần có những định hướng rõ ràng để phát triển nguồn nhân lực cho chuyên ngành này.
Về chương trình đào tạo, các trường đại học y trên cả nước cần thống nhất một chương trình chung. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực và mở rộng phạm vi hoạt động chuyên môn cho ngành lão khoa tại các bệnh viện tuyến trên. Việc cung cấp dịch vụ chăm sóc cho người cao tuổi cần được chú trọng, đồng thời các kỹ thuật mới, nếu được bảo hiểm y tế chi trả, sẽ giúp cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi.
PGS.TS Nguyễn Trung Anh chia sẻ, hiện Bệnh viện Lão khoa Trung ương thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật lão khoa cho bác sĩ và điều dưỡng, nhằm bổ sung nguồn nhân lực chuyên môn cho các bệnh viện.
Bệnh viện cũng đã tham mưu Bộ Y tế sửa đổi một số thông tư để phù hợp hơn với thực tế và yêu cầu về dịch vụ y tế trong việc điều trị và chăm sóc người cao tuổi. Với sự quan tâm của Chính phủ và sự phối hợp của các bộ ngành như Y tế, Lao động - Thương binh và Xã hội, các chế độ an sinh xã hội và chính sách cho người cao tuổi sẽ tiếp tục được cải thiện trong thời gian tới.
Trong khi đó, GS. Trần Diệp Tuấn - Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y Dược TP. HCM cho biết, tỷ lệ sinh đang giảm trong khi số người cao tuổi ngày càng gia tăng. Hiện nay, mô hình bệnh tật ở người cao tuổi đã chuyển từ các bệnh lây nhiễm sang các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch…
Những căn bệnh này không chỉ gây tàn tật mà còn ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người già, đồng thời tạo thêm gánh nặng cho hệ thống y tế. Thống kê cho thấy trong số 10 bệnh gây tử vong hàng đầu, có đến 8 bệnh là không lây nhiễm, chiếm 77%.
Theo GS. Trần Diệp Tuấn, tỷ lệ điều dưỡng ở Việt Nam chỉ đạt 1/3 so với mục tiêu đặt ra. Còn Bộ Y tế cũng cho biết, nước ta đang thiếu 23.000 nhân viên y tế trong lĩnh vực y học dự phòng và công cộng. Với đội ngũ nhân lực còn hạn chế tại tuyến tỉnh, tình trạng quá tải tại các bệnh viện tuyến trên sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn.