Tờ The Guardian đã trích dẫn những trường hợp tiêu biểu cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong thói quen sản xuất, canh tác và sinh hoạt của người nông dân tại Kenya trong thời gian gần đây, với sự có mặt của các ứng dụng số và AI.
Đầu tiên là Sammy Selim, chủ một trang trại cà phê ở làng Sorwot tại Kericho, Kenya, khi anh dừng lại ở một góc "cơ ngơi" của mình và gửi tọa độ của trang trại đến một cuộc trò chuyện trên WhatsApp. Cuộc trò chuyện diễn ra với Virtual Agronomist, một công cụ sử dụng trí tuệ nhân tạo để cung cấp lời khuyên về cách bón phân bằng lời nhắc trò chuyện. Chatbot đã hỏi thêm một số câu hỏi trước khi đưa ra báo cáo Selim nên nhắm mục tiêu đạt năng suất 7,9 tấn và sử dụng ba loại phân bón với số lượng cụ thể để đạt được mục tiêu đó.
Selim kinh ngạc và thốt lên, trước đó anh đã định sử dụng số lượng phân bón nhiều hơn mức mà Virtual Agronomist khuyến nghị. Việc lắng nghe AI đã giúp anh tiết kiệm được kha khá tiền bạc.
Sammy Selim (ở giữa) cùng hai nhân viên của tổ chức phi lợi nhuận iSDA, nơi đã tạo ra ứng dụng Virtual Agronomist.
Ở Kericho và các vùng khác của Kenya, các công cụ hỗ trợ AI ngày càng trở nên phổ biến đối với những người nông dân quy mô nhỏ muốn cải thiện chất lượng và số lượng sản phẩm của họ.
Sâu bệnh, dịch bệnh và thiếu hiểu biết kỹ thuật khiến nông dân quen với việc mất mùa trên diện rộng. Họ từng dựa vào lời khuyên của các cán bộ khuyến nông – những chuyên gia được chính quyền địa phương triển khai để cung cấp dịch vụ giáo dục cho nông dân – nhưng số lượng của họ đã giảm trong những năm gần đây do thiếu kinh phí.
Selim bắt đầu sử dụng Virtual Agronomist trên trang trại rộng 0,4 ha (1 mẫu Anh) của mình vào năm 2022, với sự giúp đỡ của một người nông dân khác. Bằng cách làm theo khuyến nghị của ứng dụng, trang trại của ông đã sản xuất được 7,3 tấn cà phê trong năm, đạt năng suất cao nhất từ trước đến nay. Ông lạc quan rằng các khuyến nghị mới cũng sẽ có hiệu quả. Ông cho biết, công nghệ thực sự có ích cho việc sản xuất nông nghiệp của mình.
Trước khi áp dụng Virtual Agronomist, Selim chỉ đơn giản bón phân bằng cách sử dụng những gì được mô tả là “kiến thức chung của người nông dân”, bón các loại phân khác nhau vào các thời điểm khác nhau trong năm mà không biết tình trạng đất. Năng suất của trang trại thấp. Trong một mùa, ông chỉ sản xuất được 2,3 tấn cà phê.
Florah Maritim, Giám đốc nhà máy Sorwot Coffee Farmers Cooperative Society, là đơn vị thu mua cà phê của nông dân địa phương cho biết: “Một thách thức lớn đối với người nông dân là không biết chính xác đất của họ cần gì”. Câu chuyện cũng tương tự đối với những người nông dân đang cố gắng xác định loại sâu bệnh nào đã ảnh hưởng đến mùa màng của họ.
Musau Mutisya sử dụng ứng dụng PlantVillage để chẩn đoán tình trạng cây ngô tại trang trại của mình ở hạt Machakos, Kenya có bị bệnh gì không.
Musau Mutisya, đến từ làng Kwa Mwaura thuộc hạt Machakos cho biết, anh từng dựa vào kiến thức của mình để xác định sâu bệnh, nhưng không phải lúc nào cũng chính xác.
Vào một buổi sáng đầy nắng gần đây trên trang trại rộng 0,6 ha (1,5 mẫu Anh) của mình, ông đứng cạnh một cây ngô, hướng camera điện thoại vào một chiếc lá rách nát, nham nhở bằng PlantVillage, một ứng dụng hỗ trợ AI để chẩn đoán sâu bệnh.
Một trợ lý giọng nói đã hướng dẫn anh ta cách cầm điện thoại, xác định loài gây hại này là sâu keo mùa thu, sau đó đưa ra lời khuyên về cách kiểm soát nó. "Trước đây chúng tôi chỉ đoán mò", anh ta nói. "Bạn sẽ tốn nhiều tiền hơn để xử lý những gì bạn không biết".
Cả hai công cụ đều hoạt động bằng cách đào tạo các mô hình AI về hình ảnh và dữ liệu. Các nhà nghiên cứu tại PlantVillage đã cung cấp cho mô hình của họ hàng nghìn hình ảnh về cây trồng khỏe mạnh và bị bệnh để giúp nó học cách xác định sâu bệnh, trong khi đối với Virtual Agronomist, các nhà nghiên cứu đã đào tạo một mô hình để dự đoán độ PH và các đặc tính đất khác bằng cách sử dụng dữ liệu vệ tinh trên toàn lục địa.
Có bảy triệu rưỡi nông dân quy mô nhỏ ở Kenya. Nhưng đất nước này có tỷ lệ cán bộ khuyến nông trên hộ nông dân là 1:1093, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 1:400 mà Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp khuyến nghị.
Enock Chikava, Giám đốc hệ thống cung cấp nông nghiệp tại Gates Foundation, đơn vị hỗ trợ tổ chức phi lợi nhuận iSDA đã tạo ra Virtual Agronomist, cho biết nông dân cần thông tin để thành công. Ông cho biết công nghệ có thể giúp lấp đầy khoảng trống do thiếu cán bộ khuyến nông. Chikava cho biết "Chúng tôi tin vào sức mạnh của kỹ thuật số".
Một báo cáo do Hiệp hội GSM công bố vào tháng 7 cho thấy hầu hết các trường hợp sử dụng AI ở Kenya, Nigeria và Nam Phi đều liên quan đến nông nghiệp và an ninh lương thực.
Báo cáo cho biết tiềm năng của công nghệ trong việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế xã hội tại châu lục này là rất lớn, nhưng để hiện thực hóa điều đó cần phải nỗ lực giải quyết tình trạng thiếu hụt kỹ năng số và cung cấp nhiều điện thoại thông minh hơn cho mọi người.
Cả PlantVillage và Virtual Agronomist đều sử dụng mô hình “nông dân dẫn đầu”, theo đó, nông dân có điện thoại thông minh được đào tạo để sử dụng các công cụ không chỉ trên trang trại của họ mà còn trên các lô đất lân cận. PlantVillage được sử dụng miễn phí, cũng như Virtual Agronomist cho tất cả các loại cây trồng ngoại trừ cà phê, với mức phí tư vấn là khoảng 1,70 bảng Anh.
Bất chấp lời hứa, một số nhà khoa học cảnh báo về sự phụ thuộc vào các công cụ AI cho nông nghiệp. Angeline Wairegi, người đã nghiên cứu việc sử dụng công nghệ này trong nông nghiệp ở Đông Phi, cho biết hầu hết các tập dữ liệu đào tạo AI đều loại trừ kiến thức bản địa, nghĩa là thông tin mà chúng cung cấp có thể loại đúng với nơi này nhưng chưa hẳn thích hợp với nơi khác.
Wairegi, nhà sáng lập kiêm Giám đốc nghiên cứu tại Athene Research Group, cho biết: "Việc phụ thuộc quá nhiều vào các công cụ AI để thiết lập các phương pháp canh tác có thể dẫn đến việc xói mòn các phương pháp canh tác bản địa đã được thử nghiệm và duy trì lâu đời".
Boniface Nzivo với hệ thống FarmShield theo dõi điều kiện nhà kính tại trang trại nơi anh làm việc ở hạt Machakos, Kenya.
Nhưng đối với những người nông dân như Boniface Nzivo ở làng Mua thuộc hạt Machakos, AI là một công cụ thay đổi cuộc chơi. Ông sử dụng một hệ thống có tên là FarmShield để theo dõi nhiệt độ, độ ẩm và độ ẩm của đất và tư vấn cho ông về thời điểm tưới nước cho dưa chuột - những khía cạnh mà ông từng phải vật lộn.
“Tôi không tốn thời gian cố gắng tính toán lượng nước cần sử dụng,” ông nói khi đang ở trong nhà kính để trồng cây, loại cây cần nguồn cung cấp nước ổn định. “Đó là một công nghệ tuyệt vời.”