Vụ tai nạn thương tâm
Những năm gần đây, thị trường drone (thiết bị bay không người lái) tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ. Những chiếc drone được sử dụng để giám sát, phát hiện vi phạm trật tự đô thị, hỗ trợ cứu hộ cứu nạn… Đặc biệt, chúng đã trở thành trợ thủ đắc lực của nông dân trong sản xuất lúa.
Từ Long An, Đồng Tháp đến Cà Mau, Bạc Liêu, hình ảnh những cánh đồng lúa được chăm sóc bởi drone không còn quá xa lạ. Ưu điểm vượt trội về độ chính xác, hiệu quả, tiết kiệm đã khiến drone trở thành công cụ không thể thiếu trong nông nghiệp hiện đại.
Tuy nhiên, vụ tai nạn nghiêm trọng mới đây do drone gây ra khiến dư luận phải đặt câu hỏi về an toàn khi sử dụng thiết bị này. Theo đó, anh B.V.T (xã Mỹ Hiệp Sơn, huyện Hòn Đất, Kiên Giang) khi đang điều khiển xe máy trên đoạn đường kênh 15 thuộc tổ 9, ấp Hiệp Trung, xã Mỹ Hiệp Sơn thì bất ngờ va chạm vào máy bay phun thuốc bảo vệ thực vật không người lái. Chiếc drone này do anh M.V.L (xã Mỹ Hiệp Sơn) điều khiển.
Hậu quả, cánh quạt của drone đã làm người lái xe máy bị thương nghiêm trọng ở đầu và cổ. Mặc dù nạn nhân được đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay, nhưng đã không qua khỏi. Drone gây tai nạn có trọng lượng khoảng 20kg, sải cánh hơn 1,5m. Vụ việc hiện đang được cơ quan công an và quân sự địa phương điều tra, nhất là việc xác định người điều khiển có giấy phép sử dụng drone hay không.
Đây không phải là sự cố đầu tiên liên quan đến máy bay không người lái. Trước đó, tại huyện Tân Thạnh (Long An), một chiếc drone phun thuốc sâu không giữ khoảng cách an toàn, vướng vào lưới điện 110 kV, khiến hàng chục nghìn hộ dân bị ảnh hưởng.
Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường - Đoàn Luật sư Hà Nội cho biết, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 36/2008/NĐ-CP để quản lý các tàu bay không người lái và các phương tiện bay siêu nhẹ. Theo quy định tại nghị định này, việc sử dụng máy bay phun thuốc trừ sâu phải xin phép cơ quan có thẩm quyền là Cục Tác chiến - Bộ Tổng tham mưu (Bộ Quốc phòng).
Điều 13 của Nghị định quy định, tổ chức, cá nhân khi thực hiện hoạt động bay cần phải đáp ứng các điều kiện như: Phải làm thủ tục xin phép trước khi tiến hành các hoạt động bay; dự báo và thông báo trước ngày bay theo quy định; nắm vững các quy định liên quan đến việc tổ chức và thực hiện hoạt động bay trong không phận Việt Nam và chịu trách nhiệm bồi thường nếu xảy ra mất an toàn hàng không, gây thiệt hại cho người và tài sản dưới mặt đất.
Theo Điều 14 của Nghị định, các hành vi bị cấm bao gồm tổ chức bay khi chưa được cấp phép; bay ngoài khu vực cho phép; mang theo các chất phóng xạ, chất cháy nổ trên tàu bay...
Như vậy, việc sử dụng drone ở Việt Nam không bị cấm hoàn toàn, nhưng phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về điều kiện cấp phép bay. Trong trường hợp sử dụng drone hoặc các loại máy bay không người lái khác không đúng quy định, gây hậu quả nghiêm trọng, xâm phạm tài sản, sức khỏe, tính mạng của người khác, người sử dụng sẽ phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
TS. LS Đặng Văn Cường nhấn mạnh, sự cố xảy ra ở Kiên Giang là một tai nạn mới và nếu không có biện pháp quản lý chặt chẽ, trong tương lai sẽ còn nhiều vụ việc tương tự. Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát phương tiện bay không người lái, nâng cao các quy định về điều kiện và yếu tố đảm bảo an toàn.
Cần cơ chế quản lý chặt chẽ
Liên quan đến tai nạn do drone gây ra, một chuyên gia về drone trong nông nghiệp cho biết, về lý thuyết, thiết bị này rất an toàn khi được trang bị đầy đủ tính năng và người điều khiển có kỹ năng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều drone giá rẻ có chất lượng kém và thiếu sự quản lý chặt chẽ về người điều khiển.
Việc tắt radar để điều khiển thủ công và thiếu sự hỗ trợ khi hạ cánh là những sai sót thường gặp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Hiện nay, việc đào tạo "phi công" drone vẫn mang tính tự phát, chưa có hệ thống đào tạo chính quy và cấp chứng chỉ thống nhất.
Ông Phạm Thanh Toàn - chuyên gia về thiết bị bay không người lái cho hay, việc buôn bán drone chủ yếu qua kênh tiểu ngạch khiến chất lượng sản phẩm không được đảm bảo và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các sản phẩm không rõ nguồn gốc thường có giá rẻ hơn từ 20% - 40% so với hàng chính ngạch, nhưng người tiêu dùng sẽ phải đối mặt với nguy cơ mua phải sản phẩm lỗi, không được bảo hành, và khó tìm kiếm hỗ trợ kỹ thuật khi gặp sự cố.
Để khắc phục tình trạng này, các chuyên gia đề xuất cần xây dựng một hệ thống quản lý chặt chẽ đối với drone, bao gồm việc gắn biển số và mã định danh cho drone để xác định chủ sở hữu và truy xuất đường bay hiệu quả hơn. Đồng thời, người điều khiển drone phải được đào tạo bài bản và tuân thủ các quy định về không phận.
Hiện TP. HCM đang đi đầu trong việc xây dựng chính sách thử nghiệm drone, tạo ra một môi trường an toàn để phát triển công nghệ này. Tuy nhiên, việc triển khai các quy định này trên phạm vi toàn quốc vẫn còn gặp nhiều khó khăn.
Quản lý drone hiệu quả không chỉ giúp đảm bảo an toàn cho người dân mà còn góp phần phát triển ngành công nghiệp drone tại Việt Nam một cách bền vững. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người dân về việc sử dụng drone an toàn.
Sáng 27/11, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Phòng không nhân dân với 449/449 đại biểu tán thành, chiếm 93,74% tổng số đại biểu Quốc hội. Luật này gồm 7 chương và 47 điều, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.
Luật quy định các trường hợp chế áp và tạm giữ tàu bay không người lái cùng các phương tiện bay khác trong các tình huống sau:
Bay khi chưa được cấp phép; bay vào khu vực cấm bay hoặc khu vực hạn chế bay mà không có sự cho phép; không tuân thủ yêu cầu đình chỉ bay.
Xâm phạm khu vực cảng hàng không, sân bay, hoặc khu vực xung quanh cảng hàng không, sân bay có hoạt động của tàu bay dân dụng và quân sự.
Sử dụng tàu bay không người lái hoặc phương tiện bay khác để tuyên truyền, kích động, lôi kéo, xuyên tạc, hoặc chống phá Đảng, Nhà nước, hoặc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Sử dụng tàu bay không người lái hoặc phương tiện bay khác mang theo thiết bị, vũ khí, vật liệu nổ, chất cấm, hoặc vận chuyển hàng hóa trái phép.
Các trường hợp đặc biệt khác khi có lệnh của cấp có thẩm quyền.