Bao biện bằng thiếu hiểu biết pháp luật
Vào sáng ngày 10/3, Tòa án nhân dân TP. Hà Nội mở phiên tòa xét xử sơ thẩm đối với 8 bị cáo trong vụ cháy chung cư mini tại phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân, Hà Nội khiến 56 người thiệt mạng và 44 người bị thương.
Các bị cáo bị xét xử về các tội “Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy” và “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”. Sau hai ngày xét xử, phiên tòa bước vào thời gian nghị án.
Trong ngày xét xử ngày đầu tiên, bị cáo Nghiêm Quang Minh (quận Cầu Giấy, Hà Nội, chủ đầu tư) khai, ngày 14/5/2015, ông đã thông báo với phường Khương Đình về việc khởi công xây dựng tòa nhà tại số 37, ngách 29/70, phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân. Trong quá trình xây dựng móng, tổ thanh tra xây dựng phường Khương Đình đã kiểm tra và lập biên bản.
Khi Hội đồng xét xử truy vấn chỉ được cấp phép xây dựng 70%, tại sao bị cáo lại xây dựng 100%? Nghiêm Quang Minh trả lời: "Do bị cáo không hiểu biết pháp luật".
Theo Giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ mà UBND quận Thanh Xuân cấp, tòa nhà chỉ được phép xây dựng với mật độ 70%, tổng diện tích sàn là hơn 1.100m2, bao gồm 6 tầng, một tầng lửng và một tum thang. Tuy nhiên, bị cáo đã tự ý thay đổi thiết kế, xây dựng thành 9 tầng và 1 tum, vượt 3 tầng so với giấy phép, tăng tổng số phòng lên 45 căn.
Khi công trình xây dựng đến tầng 7, tổ thanh tra xây dựng phường Khương Đình phát hiện vi phạm, đã lập biên bản đình chỉ thi công, yêu cầu khắc phục. UBND quận Thanh Xuân sau đó đã xử phạt hành chính 15 triệu đồng vì xây dựng sai phép và yêu cầu phá dỡ trong vòng 2 tháng. Tuy nhiên, Minh chỉ thực hiện phá dỡ ở phần "nổi", sau đó tiếp tục xây dựng lên tầng 9 mà không bị kiểm tra lại.
Đến tháng 10/2015, Minh bắt đầu bán căn hộ và bán hết cả 45 căn với hình thức lập văn bản giao quyền sử dụng cho người mua. Sau khi bán xong, Minh không ở lại nhưng vẫn có trách nhiệm quản lý và vận hành trong năm đầu tiên.
Tại phiên tòa, Nghiêm Quang Minh cho rằng mình thiếu hiểu biết pháp luật và mong Hội đồng xét xử xem xét các tình tiết giảm nhẹ hình phạt. Bị cáo khẳng định, trong quá trình xây dựng tòa nhà không có chi phí nào để các cán bộ "lơ" đi việc xây dựng sai phép.
Trong vụ án này, Viện Kiểm sát Nhân dân TP. Hà Nội xác định, trách nhiệm đầu tiên thuộc về bị cáo Nghiêm Quang Minh. Chủ đầu tư bị cáo buộc vì mong muốn tối đa hóa lợi nhuận từ việc xây dựng nhiều căn hộ và bán được nhiều tiền nên đã thi công vượt số tầng, vượt mật độ xây dựng cho phép.
Cáo trạng cũng nêu rõ, Minh vì đã từ chối hợp tác với cư dân trong việc khắc phục và hoàn thiện hệ thống phòng cháy chữa cháy.
Lỗi chính trong việc xảy ra vụ cháy là do công tác phòng cháy chữa cháy không hiệu quả. Mặc dù từ năm 2019, đoàn kiểm tra công tác phòng cháy chữa cháy của Công an quận Thanh Xuân đã phát hiện nhiều tồn tại và yêu cầu chủ đầu tư cùng cư dân khắc phục để tránh nguy cơ cháy nổ gây hậu quả nghiêm trọng, nhưng họ không thực hiện. Sau đó, Công an quận Thanh Xuân đã ra quyết định đình chỉ hoạt động tại tầng 1 từ năm 2020, nhưng chủ đầu tư và cư dân vẫn không chấp hành.
Thậm chí, vào ngày 21/3/2023, Công an quận Thanh Xuân tiếp tục yêu cầu đôn đốc kiểm tra việc thực hiện quyết định đình chỉ, nhưng hai bị cáo có trách nhiệm chính, Phạm Tần Anh (cựu Phó Chủ tịch UBND phường Khương Đình, giai đoạn 2018 đến khi bị khởi tố) và Nguyễn Tuấn Anh (cựu Phó trưởng Công an phường Khương Đình), lại không có biện pháp quyết liệt để giải quyết vấn đề.
Theo đại diện VKS, một nguyên nhân khác dẫn đến vụ hỏa hoạn ngày 12/9/2023 là sự thiếu trách nhiệm trong quản lý trật tự xây dựng. Việc buông lỏng quản lý của các bị cáo, vốn là lãnh đạo và cán bộ cơ quan quản lý Nhà nước, đã tiếp tay cho Nghiêm Quang Minh trong việc xây dựng vượt tầng và vượt mật độ xây dựng, gây ra tình trạng cư dân sinh sống trong điều kiện thiếu không gian an toàn.
Dự tính bồi thường 25 tỷ đồng
Tại tòa, một người cha mất con trong vụ cháy nghẹn ngào cho biết, con ông thuê phòng tại tầng 3 của chung cư. Vào ngày xảy ra hỏa hoạn, ông nhận được cuộc gọi của con nói “bố ơi, cháy, cứu con với” rồi mất liên lạc. Ngay lập tức, ông đã thuê xe để xuống chỗ con. Đến 12h trưa, ông tìm thấy thi thể con. Cảm giác lúc đó cứ ám ảnh trong đầu ông, khiến tôi hoảng loạn và phải vào viện tâm thần điều trị.
Quá trình theo dõi phiên tòa, ông cảm thấy vô cùng ức chế với những lời khai của các bị cáo, khi họ liên tục trả lời quanh co và chối tội. Ông bức xúc, mảnh đất của Nghiêm Quang Minh chỉ được phép xây dựng 70%, nhưng bị cáo đã xây dựng 100%. Minh đã sai ngay từ đầu, nhưng các bị cáo khác lại không làm quyết liệt để ngừng vi phạm.
Liên quan đến các nạn nhân, thẩm phán chủ tọa phiên tòa Đặng Mạnh Cẩm Yến cho biết, việc bồi thường sẽ được căn cứ vào các quy định pháp luật và đơn thư của các bị hại đã gửi cho cơ quan chức năng.
Dự kiến mỗi gia đình có người thân tử vong sẽ nhận được 50 triệu đồng tiền ma chay, cùng với tiền hỗ trợ tổn thất tinh thần lên đến tối đa 100 tháng lương cơ sở (hơn 234 triệu đồng).
Trường hợp các gia đình bị hại yêu cầu cấp dưỡng, Hội đồng xét xử (HĐXX) sẽ xem xét dựa trên mức lương cơ sở hơn 2,3 triệu đồng/tháng. Cấp dưỡng sẽ được duy trì đến khi người già qua đời, còn đối với trẻ em, cấp dưỡng sẽ kéo dài đến khi đủ 18 tuổi. Số tiền bồi thường cho những người tử vong trong vụ cháy dự kiến lên tới gần 16 tỷ đồng.
Với những người bị mất thu nhập, HĐXX sẽ tính toán dựa trên mức lương tối thiểu vùng (180.000 đồng/ngày) nhân với số ngày điều trị tại bệnh viện. Theo chủ tọa phiên tòa, tất cả các bị hại đều đã phải chịu tổn thất về tinh thần. Vì vậy, HĐXX sẽ xem xét mức bồi thường cho người nằm viện trên 30 ngày là 50 tháng lương cơ sở, từ 20 đến dưới 30 ngày là 20 tháng lương cơ sở, và 10 ngày là 10 tháng lương cơ sở.
Về tài sản bên trong căn hộ, HĐXX đã phối hợp với các cơ quan chức năng để kiểm tra, định giá và tính toán cụ thể nhằm giảm thiểu thiệt hại cho cư dân. Đối với tiền thuê nhà, HĐXX dự tính bồi thường 5 triệu đồng mỗi hộ trong 18 tháng, tương đương khoảng 90 triệu đồng mỗi căn hộ.
Tổng số tiền bồi thường cho các trường hợp tử vong, thương tích và tài sản trong vụ án dự tính lên tới hơn 25 tỷ đồng.
Viện Kiểm sát Nhân dân đề nghị HĐXX tuyên phạt bị cáo Nghiêm Quang Minh mức án từ 11 - 12 năm tù về tội “Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy”.
Về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”, VKS đề nghị tuyên phạt Nguyễn Đình Quân (nguyên Tổ trưởng Tổ Thanh tra xây dựng UBND phường Khương Đình giai đoạn 2014-2016) và Chu Xuân Sơn (nguyên Phó Chủ tịch UBND phường Khương Đình giai đoạn 2015-2020) mức án từ 6 - 7 năm tù.
Ngoài ra, Viện Kiểm sát Nhân dân cũng đề nghị HĐXX tiếp tục kiến nghị xử lý các cá nhân thiếu trách nhiệm liên quan đến vụ án. HĐXX sẽ tiếp tục nghị án và đưa ra phán quyết vào lúc 9h ngày 14/3.