Chính phủ vừa ban hành Nghị định 102/2024/NĐ-CP quy định chi tiết việc thu hồi đất do vi phạm luật đất đai có hiệu lực từ 1/8.
Quyết liệu thu hồi đất đai do vi phạm
Nghị định quy định, người sử dụng đất không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các nghĩa vụ tài chính là trường hợp người sử dụng đất, tiền thuê đất đã bị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cưỡng chế thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định về quản lý thuế nhưng không chấp hành, cơ quan quản lý thuế có văn bản đề nghị thu hồi đất.
Cơ quan thuế có trách nhiệm gửi thông báo những trường hợp nêu trên kèm theo tài liệu có liên quan đến các cơ quan chức năng quản lý đất đai để làm thủ tục trình cấp có thẩm quyền thu hồi đất. Trình tự, thủ tục thu hồi đất thực hiện diễn theo quy định.
Cụ thể, đối với trường hợp xử phạt vi phạm chành chính thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản của cơ quan chức năng, người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về kiến nghị thu hồi đất do người sử dụng vẫn tiếp tục vi phạm, cơ quan có chức năng quản lý đất đai trình cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền thu hồi đất.
Đối với vi phạm không phải xử phạt hành chính thì việc thu hồi đất được tiến hành sau khi có kết luận của cơ quan thanh, kiểm tra có thẩm quyền. Đối với việc xử lý tài sản trên đất, giá trị tài sản còn lại từ bán đấu giá sau khi trừ đi các chi phí cưỡng chế, tổ chức đấu giá theo quy định được nộp ngân sách Nhà nước để thanh toán nghĩa vụ tài chính chưa hoàn thành, số tiền còn lại được hoàn trả.
Theo đó, trong thời hạn 30 ngày cơ quan có chức năng quản lý đất đai phải lập hồ sơ thu hồi đất trình UBND cấp có thẩm quyền sau khi nhận được văn bản và tài liệu của cơ quan có thẩm quyền. Sau đó, trong thời hạn 10 ngày, UBND cấp có thẩm quyền có trách nhiệm thông báo thu hồi đất đến người vi phạm.
Người bị thu hồi đất có trách nhiệm xử lý tài sản trên đất theo thời hạn quy định kể từ ngày nhận được thông báo nhưng không quá 45 ngày, trừ trường hợp nhà đầu tư mua lại tài sản gắn liền với đất của người bị thu hồi sẽ được Nhà nước giao đất, cho thuê đất theo quy định.
Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày kết thúc thời hạn thông báo thu hồi đất, UBND cấp có thẩm quyền có trách nhiệm ban hành quyết định, chỉ đạo tổ chực thực hiện việc thu hồi đất. Người có đất thu hồi có trách nhiệm chấp hành, thực hiện bàn giao đất, giấy tờ liên quan người có thẩm quyền. Nếu người sử dụng đất không chấp hành thì cưỡng chế thi hành.
Lời cảnh báo của cơ quan chức năng
Không chỉ người sử dụng đất không thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước bị thu hồi đất, Điều 81 của Luật Đất đai 2024 cũng chỉ rõ các trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai.
Cụ thể, đất trồng cây hàng năm, lâu năm; đất nuôi trồng thủy sản, đất trồng rừng…không được sử dụng trong khoảng thời gian từ 12-24 tháng liên tục và đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà không đưa đất vào sử dụng theo thời hạn sẽ bị thu hồi đất.
Bên cạnh đó, các trường hợp khác cũng sẽ bị thu hồi đất như: sử dụng không đúng mục đích theo quy định và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm; đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc thẩm quyền; đất nhận chuyển nhượng, nhận tặng từ người được giao đất…
Đất dùng để thực hiện dự án không sử dụng trong thời hạn 12 tháng liên tục hoặc chậm tiến độ sử dụng 24 tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư sẽ được gia hạn sử dụng không quá 24 tháng. Theo đó, doanh nghiệp phải nộp bổ sung cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với thời gian được gia hạn. Tuy nhiên, hết thời hạn này mà chủ đầu tư vẫn chưa đưa đất vào sử dụng sẽ bị thu hồi không bồi thường.
Nói về việc mạnh tay đối với các trường hợp để “hoang hóa” đất đai, ông Phan Đức Hiếu - Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội nhận định, những dự án không hoặc chậm triển khai sẽ chịu cơ chế thu hồi đất rất nghiêm ngặt, khắc phục những tồn tại khi doanh nghiệp chậm thực hiện dự án. Việc thu hồi không bồi hoàn được xem như cảnh báo với doanh nghiệp phải đánh giá tính khả thi của dự án, đồng thời phải có dự phòng rủi ro bị thu hồi đất.
Đồng tình, ông Lê Hữu Nghĩa – Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM, quy định mới sẽ khiến các doanh nghiệp đối diện với các rủi ro nhiều hơn, nguy cơ bị thu hồi dự án lớn hơn nếu không đóng tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đúng thời hạn. Điều này buộc doanh nghiệp phải chấp hành các nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước một cách chuẩn chỉ hơn.
Mới đây, thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tiền Giang đã kiến nghị UBND tỉnh Tiền Giang ban hành quyết định thu hồi diện tích đất này theo quy định của pháp luật đối với Công ty TNHH Hoàng Kim Dung - chủ đầu tư dự án Công viên nghĩa trang nhân dân Mỹ Phước Tây (thị xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) do chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế 13 tỉ đồng, bỏ hoang dự án, cỏ mọc um tùm, nhiều hạng mục đã xuống cấp, thuộc trường hợp bị thu hồi đất theo quy định.
