Dựa trên thực tế chi tiêu
Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. HCM, chi phí sinh hoạt ngày càng trở nên đắt đỏ. Trong bối cảnh thu nhập không thể theo kịp mức sống, khi giá cả tăng nhanh hơn lương, việc thay đổi mạnh mẽ các chính sách thuế thu nhập cá nhân và mức giảm trừ gia cảnh là vô cùng cần thiết để đảm bảo đời sống của người nộp thuế.
Tại hội thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân - đảm bảo công bằng, thúc đẩy tăng trưởng mới đây, nhiều chuyên gia, nhà khoa học kiến nghị cần phải nâng mức giảm trừ gia cảnh ngay trong năm nay.
PGS.TS Phan Hữu Nghị - Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, xu hướng cải cách thuế thu nhập cá nhân hướng đến mục tiêu giảm gánh nặng thuế cho người lao động và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Hiện nay, thuế thu nhập cá nhân chủ yếu được thu từ các nguồn thu nhập như tiền lương, tiền công, thu nhập từ kinh doanh, đầu tư chứng khoán, chuyển nhượng bất động sản, trong đó tiền lương và tiền công chiếm tỷ trọng lớn nhất.
Từ ngày 1/1/2026, ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể sẽ được nâng từ 100 triệu đồng/năm lên 200 triệu đồng/năm, tương đương với mức thu nhập khoảng 18 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, mức giảm trừ gia cảnh hiện tại chỉ ở mức 11 triệu đồng/tháng, điều này cho thấy sự bất hợp lý trong quy định hiện hành.
Theo các nghiên cứu về phân phối thu nhập, mức thu nhập phổ biến nhất của người lao động hiện nay rơi vào khoảng 8.400 - 10.500 USD/năm, tức khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng. Nếu lấy mức này làm cơ sở, ông cho rằng mức giảm trừ gia cảnh hợp lý nên nằm trong khoảng 20 - 25 triệu đồng/tháng, thay vì 18 triệu đồng như một số đề xuất hiện nay.
Thực tế, một gia đình có hai vợ chồng đi làm nuôi con nhỏ ở TP. HCM phải đối mặt với nhiều chi phí cố định hàng tháng. Với tổng thu nhập khoảng 25 - 30 triệu đồng/tháng, tưởng chừng như là con số đủ sống, nhưng thực tế chi tiêu cho thấy số tiền này lại trở nên eo hẹp.
Đầu tiên là chi phí thuê nhà. Dù sống tiết kiệm, giá thuê một căn hộ nhỏ hoặc nhà trọ ở các quận xa trung tâm đã từ 3 - 5 triệu đồng/tháng. Với những gia đình chưa có nhà riêng, tiền thuê nhà đã chiếm một phần lớn thu nhập.
Tiếp theo là chi phí học cho con, bao gồm tiền ăn bán trú, sách vở, đồng phục, các hoạt động ngoại khóa... Nếu con học trường tư thục, áp lực tài chính sẽ còn nặng nề hơn. Chi phí học hành là một trong những gánh nặng lớn nhất đối với phụ huynh và với mức giảm trừ gia cảnh hiện nay, người lao động thực sự gặp khó khăn khi muốn cung cấp cho con cái một nền giáo dục tốt.
Bên cạnh đó, các chi phí sinh hoạt hàng ngày cũng không hề nhỏ. Giá thực phẩm liên tục tăng, cùng với các khoản tiền điện, nước, xăng dầu và chi phí đi lại, khiến cho thu nhập gia đình ngày càng bị thu hẹp. Nhiều gia đình đã phải tính toán, cắt giảm các khoản chi không cần thiết để có thể xoay sở.
Một gia đình 3 - 4 người, dù hạn chế ăn ngoài, vẫn cần ít nhất 7 - 10 triệu đồng/tháng chỉ cho thực phẩm. Tiền điện, nước, xăng xe, bảo hiểm, thuốc men và các chi phí phát sinh khi con ốm... tất cả những khoản này đều đè nặng lên thu nhập của người lao động.
Do đó, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh cần được thực hiện dựa trên thực tế chi tiêu của người dân, thay vì áp dụng mức cố định cho tất cả mọi người.
Nên giãn và giảm bậc thuế
Liên quan đến vấn đề này, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, ngoài việc xem xét nâng mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với biến động chỉ số giá tiêu dùng và mức lương tối thiểu, cần phải sửa đổi biểu thuế lũy tiến từng phần để giảm gánh nặng thuế cho người lao động.
Theo quy định hiện hành, sau khi giảm trừ gia cảnh, mức thuế áp dụng cho 5 triệu đồng đầu tiên là 5%, 5 triệu đồng tiếp theo có thuế suất 10% và 8 triệu đồng tiếp theo nữa có thuế suất 15%. Bậc thuế thứ 7 áp dụng cho thu nhập tính thuế từ 80 triệu đồng trở lên với thuế suất 35%. Bà Cúc cho rằng, khoảng cách giữa các bậc thuế là quá dày, gây bất hợp lý.
Bà đề xuất, một trong những bất cập lớn nhất của chính sách thuế thu nhập cá nhân đối với tiền công, tiền lương là biểu thuế lũy tiến từng phần. Cần giãn khoảng cách giữa các bậc thuế. Ví dụ, thu nhập tính thuế mức đầu tiên là 5 triệu đồng thì thuế suất 5%, còn bậc thứ 2 nên từ 5 triệu đến 30 triệu đồng, với thuế suất 10%.
Các chuyên gia và nhà khoa học cũng đề xuất không chỉ giãn khoảng cách giữa các bậc thuế mà còn giảm số bậc thuế xuống dưới 7 bậc. Đồng thời, cần giảm thuế suất ở bậc cao nhất xuống dưới 35% để đảm bảo sự công bằng với thuế thu nhập doanh nghiệp, vốn có mức phổ thông là 20%.
Chính sách thuế hợp lý sẽ giúp tạo điều kiện thu hút nguồn lao động chất lượng cao, đồng thời giảm bớt gánh nặng thuế cho người lao động.
