Tràn lan các quảng cáo bán thực phẩm chức năng
Theo thống kê của Bộ Y tế từ năm 2021 đến nay, thị trường thực phẩm hiện có hơn 84.000 sản phẩm thực phẩm thông thường và 54.549 sản phẩm thực phẩm chức năng. Trong đó, 80,4% sản phẩm được sản xuất trong nước bởi 201 cơ sở sản xuất.
Đáng lưu ý, những lời quảng cáo hấp dẫn cùng những cam kết chắc nịch về công dụng của thực phẩm chức năng đã khiến không ít người tiêu dùng, đặc biệt người lớn tuổi, rơi vào vòng xoáy mua sắm vô tội vạ. Với tâm lý lo lắng về sức khỏe, họ trở thành mục tiêu chính của các chiến dịch quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội.
Bà Đào Thu Hồng (68 tuổi, ở Hà Nội) chia sẻ, thấy quảng cáo tôi cũng mua, nơi nào quảng cáo tôi cũng đều mua hết. Tuổi già nhiều bệnh nên cứ muốn là nó khỏi ngay. Nghe quảng cáo thấy thích lại mua, uống không được lại thay thuốc khác.
Cũng như bà Hồng, ông Nguyễn Văn Cúc (Hà Nội) đã chi tiền mua các sản phẩm phòng và chữa bệnh qua quảng cáo trên mạng. Ông bảo, họ quảng cáo kết quả không như cam kết thì sẽ hoàn lại tiền, nhưng ông chưa bao giờ được nhận lại.
Thực phẩm bảo vệ sức khỏe không yêu cầu thử nghiệm lâm sàng trên cơ thể người, do đó các cam kết về hiệu quả sản phẩm thường thiếu cơ sở khoa học. Một vấn đề nghiêm trọng khác là sự nhầm lẫn giữa thực phẩm chức năng và thuốc điều trị.
Trong năm 2024, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế đã xử phạt hơn 11 tỷ đồng đối với các đơn vị quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật. Tuy nhiên, mức phạt này liệu có đủ sức răn đe hay các doanh nghiệp vẫn tiếp tục quảng cáo một cách tràn lan và coi thường sai phạm?
Cần siết chặt hơn công tác hậu kiểm
Với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường thực phẩm, bao gồm sự gia tăng về số lượng, chủng loại mặt hàng và sự xuất hiện của các hình thức kinh doanh mới qua các ứng dụng thương mại điện tử và nền tảng thương mại, việc tăng cường hậu kiểm và kiểm soát chất lượng thực phẩm một cách toàn diện là vô cùng cần thiết.
Trong dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 15/2018/NĐ-CP, Bộ Y tế đã đề xuất siết chặt công tác hậu kiểm đối với thực phẩm chức năng và tập trung vào kiểm soát chất lượng của các sản phẩm đang được lưu hành trên thị trường.
Ông Chu Quốc Thịnh - Cục phó Cục an toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết, điểm sáng đáng chú ý cần phải kể đến là: Yêu cầu doanh nghiệp lập và lưu trữ hồ sơ thông tin sản phẩm (Product Information File - PIF). Bộ Hồ sơ này chứa đầy đủ các thông tin về sản phẩm và rất quan trọng để kiểm soát độ an toàn và chất lượng từ khâu nghiên cứu phát triển sản phẩm, theo dõi độ ổn định định để tính hạn dùng, kiểm soát chất lượng trong toàn bộ quá trình sản xuất (từ nguyên liệu đầu vào, bán thành phẩm, thành phẩm) và khi lưu hành trên thị trường.
Doanh nghiệp cũng được yêu cầu cung cấp nộp tiêu chuẩn và phương pháp kiểm nghiệm khi công bố sản phẩm để phục vụ hậu kiểm.
Dự thảo còn đề xuất tăng chế tài xử lý vi phạm (quy định về việc thu hồi và dừng tiếp nhận Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm, Giấy xác nhận nội dung quảng cáo thực phẩm, thu hồi Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm), bổ sung điều kiện, thủ tục chỉ định cơ sở kiểm nghiệm.
Nhiều chuyên gia chia sẻ, chủ trương của Chính phủ là trao quyền cho doanh nghiệp, tức là thay vì tiền kiểm, doanh nghiệp sẽ tự chịu trách nhiệm công bố sản phẩm của mình. Tuy nhiên, khi họ được trao quyền, cơ quan nhà nước phải tăng cường hậu kiểm để kiểm tra xem công bố của họ có đúng với quy định không.
Các chuyên gia đánh giá, việc siết chặt công tác hậu kiểm không chỉ giúp loại bỏ những sản phẩm kém chất lượng khỏi thị trường mà còn nâng cao ý thức trách nhiệm của doanh nghiệp. Khi mức xử phạt đủ mạnh, doanh nghiệp sẽ không dám công bố những công dụng sai lệch về sản phẩm của mình.
Chúng ta cần một cơ chế giám sát chặt chẽ hơn. Không chỉ kiểm tra trên giấy tờ mà còn cần có biện pháp hậu kiểm thực tế đối với sản phẩm lưu hành trên thị trường. Đây là bước đi quan trọng để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Bộ Y tế hiện đang phối hợp với các cơ quan liên quan như Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn và Bộ Công thương để rà soát lại Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, nhằm đảm bảo mức phạt đủ nghiêm khắc để ngăn chặn tình trạng quảng cáo sai sự thật.
