Phản ánh chính xác chi phí thực tế
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vừa gửi báo cáo lên Bộ Công Thương về phương án áp dụng giá điện 2 thành phần gồm giá công suất và giá điện năng. Mô hình này tương tự như giá cước điện thoại cố định, trong đó khách hàng sẽ phải trả một khoản phí thuê bao cố định, ngoài khoản tiền thanh toán cho phần điện sử dụng hàng tháng.
EVN đề xuất phương án cơ sở, trong đó giá điện sẽ phản ánh chi phí cung cấp điện và đặc điểm tiêu dùng của từng nhóm khách hàng. Các nhóm khách hàng được phân loại theo mức sản lượng tiêu thụ gồm khách hàng ngoài sinh hoạt, khách hàng sinh hoạt dưới 2.000 KWh/tháng và trên 2.000 KWh/tháng, cùng với phân loại theo cấp điện áp (siêu cao áp, cao áp, trung áp, hạ áp).
Với khách hàng ngoài sinh hoạt (khu vực sản xuất, kinh doanh và hành chính sự nghiệp), EVN đề xuất áp dụng biểu giá điện 2 thành phần với giá công suất và giá điện năng theo mức cao - thấp điểm.
Với khách hàng sinh hoạt có sản lượng tiêu thụ lớn hơn 2.000 KWh/tháng, giá sẽ tương tự nhóm ngoài sinh hoạt nhưng ở cấp điện áp hạ áp. Tuy nhiên, vì nhóm này rất đông (khoảng 56.000 khách hàng), việc triển khai hệ thống đo đếm 2 thành phần sẽ khó thực hiện ngay, do đó EVN đề xuất xem xét phương án giá cố định và giá điện năng không đổi cho nhóm khách hàng này.
Đối với nhóm khách hàng tiêu thụ dưới 2.000 KWh/tháng, EVN đề xuất áp dụng biểu giá cố định theo mức tiêu thụ và giá điện năng đồng giá (1.598 đồng/KWh). Các hộ tiêu thụ dưới 50 KWh/tháng sẽ tiếp tục được hưởng hỗ trợ từ Chính phủ.
EVN cũng đề xuất triển khai giá điện 2 thành phần cho các khách hàng lớn theo Nghị định 80/2024 của Chính phủ, trong đó áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn. Dự kiến, sau giai đoạn thử nghiệm mang lại kết quả khả quan, EVN sẽ triển khai chính thức từ ngày 1/1/2025 cho toàn bộ khách hàng.
Tại buổi tọa đàm vào tháng 4, ông Nguyễn Minh Đức - đại diện Ban Pháp chế của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, cơ chế giá điện hai thành phần phản ánh chính xác chi phí thực tế liên quan đến việc cung cấp điện cho mỗi khách hàng, bao gồm chi phí cho đường dây, trạm biến áp và điện năng tiêu thụ.
Theo ông, tác động quan trọng đầu tiên của phương án giá điện hai thành phần là giảm bớt tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng. Bên cạnh đó, cơ chế này cũng giúp hạn chế việc khách hàng đăng ký công suất lớn nhưng lại không sử dụng hết, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc phân bổ chi phí.
Với việc áp dụng giá điện hai thành phần, EVN cho biết cơ chế này yêu cầu người sử dụng điện phải chú ý hơn đến cách thức sử dụng điện của mình, qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng và khuyến khích thực hành tiết kiệm điện.
Theo đề án, việc áp dụng giá điện hai thành phần sẽ dẫn đến sự khác biệt trong chi phí sử dụng điện của các hộ ngoài sinh hoạt. Ví dụ, hai hộ cùng tiêu thụ 275.000 kWh/năm nhưng sử dụng điện với chế độ khác nhau. Nếu áp dụng biểu giá hiện hành, hai hộ này sẽ trả cùng một mức hóa đơn. Tuy nhiên, nếu áp dụng giá điện hai thành phần, hộ có hệ số phụ tải cao sẽ phải trả ít tiền điện hơn nhờ vào việc giảm chi phí công suất.
Đối với hộ sinh hoạt, so sánh giữa hai hộ có công suất sử dụng tháng khoảng 12kW (tương đương với các thiết bị có công suất đặt từ 23-24 kW) và hộ tiêu thụ có công suất trên 15kW, hộ đầu tiên sẽ phải trả 2.821 đồng/kWh, trong khi hộ thứ hai sẽ phải trả 3.046 đồng/kWh.
Trong khi đó, nếu áp dụng biểu giá theo các bậc hiện hành, cả 2 hộ này sẽ trả mức giá điện bình quân là 3.046 đồng/kWh.
Cần một phương án rõ ràng, quyết liệt
Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong - nguyên Trưởng phòng nghiên cứu kinh tế tại Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội chia sẻ, cơ chế giá điện hai thành phần được coi là một biện pháp hiệu quả trong việc quản lý nhu cầu phụ tải tự nhiên. Nó giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài sản cố định, giảm chi phí sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội chung.
Ông nhấn mạnh, áp dụng giá điện hai thành phần sẽ tạo ra sự công bằng và minh bạch hơn, đồng thời giảm hiện tượng bù chéo giữa các nhóm khách hàng. Biện pháp này còn giúp ngăn ngừa tình trạng khách hàng đăng ký công suất lớn nhưng không sử dụng, từ đó khuyến khích việc sử dụng điện hiệu quả hơn, nâng cao hệ số phụ tải và tiết kiệm điện năng.
Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng ngành điện cần xây dựng một kịch bản thí điểm có lộ trình rõ ràng, dựa trên các phương án đề xuất và kết quả thu được từ quá trình thử nghiệm. Trong giai đoạn thí điểm, mục tiêu không phải là làm tăng giá điện của người dân, mà chỉ nhằm quan sát và đánh giá kết quả để đưa ra phương án phù hợp. Ông đề xuất bắt đầu áp dụng thí điểm tại các khu công nghiệp và cơ sở sản xuất, vì đây là những đơn vị tiêu thụ điện lớn và dễ gây lãng phí công suất.
Còn PGS-TS Trần Văn Bình - giảng viên Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, tình trạng khách hàng sử dụng điện nhiều vào giờ cao điểm buộc ngành điện phải huy động các nhà máy có chi phí cao, dẫn đến tình trạng bán điện không đủ bù chi phí. Vì vậy, việc xây dựng và thực hiện biểu giá điện hai thành phần là cần thiết để có một cơ chế giá điện bền vững, tránh hiện tượng bù chéo giữa các nhóm khách hàng.
Dù vậy, ông cũng cảnh báo việc xây dựng biểu giá điện hai thành phần sẽ không đơn giản, đòi hỏi một phương án rõ ràng, quyết liệt và phù hợp để tránh tình trạng "đẽo cày giữa đường" nếu có quá nhiều ý kiến đóng góp. PGS-TS Trần Văn Bình khẳng định, áp dụng biểu giá điện hai thành phần là một "con đường cần phải đi dù gặp nhiều khó khăn".
Cũng liên quan đến cơ chế giá điện hai thành phần, ông Trần Việt Hòa - Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực - Bộ Công Thương cho hay, sau khi hoàn thành nghiên cứu đề xuất, việc thí điểm sẽ được triển khai đối với một số nhóm khách hàng. Sau đó, kết quả thí điểm sẽ được báo cáo lên Thủ tướng để đưa ra phương án triển khai chính thức.
Ông Hòa nhấn mạnh, giá điện hai thành phần là xu hướng của thế giới, nhưng khi áp dụng ở Việt Nam, cần phải tính toán và phân tích kỹ lưỡng dựa trên nghiên cứu khoa học và thực tiễn.
