Điều 59 dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ mới nhất (ngày 18/5) quy định, người đủ 16 tuổi trở lên được điều khiển xe gắn máy, không yêu cầu có bằng lái xe. Người đủ 18 tuổi trở lên được cấp giấy phép lái xe hạng A1, A, B1, B, C1, được điều khiển xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ.
Theo quy định, xe gắn máy (gồm xe máy điện) là xe cơ giới có dung tích xi lanh dưới 50 phân khối hoặc có công suất động cơ không vượt quá 4kw.
Tham gia góp ý cho dự thảo luật, một số chuyên gia và đơn vị kiến nghị nên hạ độ tuổi người được điều khiển xe gắn máy. Theo đó, thay vì người đủ 16 tuổi trở lên, đề xuất người đủ 15 tuổi trở lên được điều khiển xe gắn máy.
Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VAMOBA) cho biết, Luật Lao động quy định, độ tuổi lao động tối thiểu là đủ 15 tuổi. Một kết quả nghiên cứu khoa học về thực trạng năng lực thể chất của học sinh Trường Trung học phổ thông Nguyễn Văn Cừ (thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) cho thấy, chiều cao - cân nặng của học sinh nam 15 tuổi là 161,02cm - 46,11kg, tương đương thể chất của nam giới Việt Nam năm 2001. Chiều cao - cân nặng của học sinh nữ 15 tuổi là 153,58cm - 43,20kg, tương đương thể chất của nữ giới Việt Nam năm 2001.
Từ các dẫn chứng trên, VAMOBA cho rằng, học sinh 15 tuổi về cơ bản đủ sức khỏe để điều khiển xe gắn máy. Chưa kể, Bộ luật Hình sự 2015 quy định người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội đua xe trái phép. Như vậy, người đủ 15 tuổi đã phải chịu trách nhiệm hình sự. Do đó, người ở độ tuổi này phải ý thức được trách nhiệm khi điều khiển xe gắn máy.
Số liệu của Tổng cục Dân số cho thấy, tổng số trẻ sơ sinh năm 2009 là 1.292.587 bé và năm 2010 là 1.240.500 bé. Đây là lứa tuổi năm nay và năm 2025 đủ 15 tuổi. VAMOBA đánh giá, nếu Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ quy định người được điều khiển xe gắn máy là đủ 15 tuổi thì trong nửa cuối năm 2024 và năm 2025, cả nước sẽ có khoảng hơn 2,5 triệu em, dù là học sinh hay đi làm đều được sử dụng xe gắn máy để phục vụ học tập hay làm việc.
VAMOBA nhấn mạnh, việc hạ tuổi người được điều khiển xe gắn máy xuống đủ 15 tuổi là có tính khả thi và phù hợp với thực tế. Nếu luật hạn chế chỉ để người từ đủ 16 tuổi mới được điều khiển xe gắn máy đôi khi sẽ gây tình trạng "vi phạm pháp luật chủ động" do người dân chưa có phương tiện thay thế đáp ứng nhu cầu đi lại và để cho con cháu sử dụng xe gắn máy dù biết vi phạm pháp luật, tạo ra ý thức không tốt về pháp luật của con em về sau.
Trong khi đó, ông Nguyễn Tô An - Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam chia sẻ, mỗi năm cả nước có hơn một triệu học sinh vào lớp 10 và hơn 400.000 người ở độ tuổi 15 tham gia học nghề hoặc lao động tự do.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả nước có 2.970 trường THPT trong năm học 2022 - 2023. Vùng nông thôn và miền núi, rất nhiều trẻ phải phải di chuyển quãng đường từ vài km đến hàng chục km để tới trường. "Dự thảo luật không cho phép người 15 tuổi sử dụng xe gắn máy sẽ gây khó khăn cho các em khi đi làm việc, đến trường", ông An nói.
Ông An đề xuất, tổ chức sát hạch cấp bằng lái xe dưới 50cc (hạng AM) cho người từ 15 tuổi khi sử dụng xe gắn máy. Nhóm trẻ này sẽ được học lý thuyết và thực hành ở gia đình, sau đó đến trung tâm sát hạch để kiểm tra, đạt tiêu chuẩn thì được cấp giấy phép lái xe. Khi đủ tuổi cấp giấy phép lái xe hạng A1, người đã được cấp giấy phép hạng AM chỉ cần kiểm tra thực hành.
Theo ông An, xe gắn máy được quản lý bằng cấp biển kiểm soát thì người điều khiển xe cũng được cấp bằng để kiểm tra kiến thức, kỹ năng điều khiển, bảo đảm an toàn giao thông.
Liên quan đến giáo dục kiến thức pháp luật về giao thông cho trẻ, dự thảo cũng quy định: Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan xây dựng, tích hợp, lồng ghép kiến thức pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ vào chương trình giảng dạy trong nhà trường và các cơ sở giáo dục khác phù hợp với từng ngành học, cấp học.
Nhất là các trường trung học phổ thông và cơ sở giáo dục nghề nghiệp chủ trì, phối hợp với lực lượng cảnh sát giao thông hướng dẫn kỹ năng lái xe gắn máy an toàn cho học sinh tại cơ sở giáo dục đó.
Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam cho rằng, khi đề xuất người đủ 15 tuổi trở lên được điều khiển xe gắn máy thì ngoài tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật, cơ quan chức năng cần đào tạo kỹ năng điều khiển xe gắn máy cho lứa tuổi này.
Hiệp hội cũng kiến nghị tất cả các loại xe có gắn động cơ đều phải gắn biển kiểm soát nhằm đảm bảo các loại xe này lưu thông trên đường cơ bản theo tiêu chuẩn kĩ thuật quy định, đồng thời tránh tình trạng xe không nguồn gốc xuất xứ, thất thoát thuế của Nhà nước và cơ quan chức năng khó quản lý.
