Rác thải bạ đâu đốt đó
UBND TP. Hà Nội đã đưa ra 12 nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Thủ đô, trong đó có tình trạng đốt rác và rơm rạ. Tình trạng đốt rác tràn lan hiện nay có nhiều nguyên nhân từ nhiều phía. Trước hết, một bộ phận người dân vẫn còn thiếu ý thức về tác hại của việc đốt rác đối với môi trường và sức khỏe. Thói quen vứt rác bừa bãi và sự lười biếng trong việc phân loại rác tại nguồn vẫn tiếp tục tồn tại.
Bên cạnh đó, hệ thống thu gom rác tại một số địa phương chưa thực sự hiệu quả, với việc xe thu gom không đến đúng giờ, khiến rác tích tụ lâu ngày, gây mùi hôi thối, và người dân thường đốt rác để giải quyết vấn đề nhanh chóng.
Ghi nhận chiều muộn ngày 10/11, tại phố Miêu Nha (đoạn trước khu chung cư Dream Town, phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội), một đống rác bị đốt gây lửa lớn và khói đen cuồn cuộn bốc lên, khiến không khí trở nên ngột ngạt. Những người tham gia giao thông phải vừa vật lộn với đám đông phương tiện, vừa cố gắng bịt mũi, nhịn thở để tránh hít phải khói độc hại. Nét mặt ai nấy đều căng thẳng, vội vã tìm cách đi qua thật nhanh.
Đoạn đường này vốn được biết đến là một "điểm đen" giao thông vì lưu lượng người và phương tiện quá lớn, nay lại phải đối mặt với một vấn nạn đốt rác lộ thiên bừa bãi. Dù người dân đã bức xúc phản ánh và các cơ quan truyền thông đã lên tiếng, nhưng tình hình vẫn không có sự cải thiện rõ rệt.
Trước đây, khi một đợt dọn dẹp được triển khai và xe ủi xuất hiện, người dân đã vui mừng khi thấy bãi rác tự phát được thu dọn. Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn sau, tình trạng đốt rác lại tái diễn ngay cạnh khu vực trước đó vừa được dọn sạch.
Nhiều điểm trên trục đường Âu Cơ, An Dương Vương (quận Tây Hồ, Hà Nội) cũng xuất hiện tình trạng người dân tự ý đốt rác, gây ô nhiễm không khí và cản trở giao thông. Bà Tâm (sống ở ngõ 16, An Dương Vương) không khỏi bức xúc khi chứng kiến cảnh các đống rác lớn chưa được thu dọn, bốc cháy âm ỉ ngay tại đầu ngõ. Bà bảo, những loại rác thải như nhựa, đệm cao su, đồ gia dụng đã qua sử dụng... khi cháy sẽ phân hủy và để lại vệt đen, ô nhiễm khắp khu vực.
Vấn nạn đốt rác lộ thiên không chỉ có ở Hà Nội mà còn nhiều địa phương khác trên cả nước. Khói đen từ các đống rác cháy không chỉ gây ô nhiễm nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Mỗi năm, cả nước ghi nhận hàng trăm vụ cháy rác thải, gây thiệt hại không nhỏ về tài sản và sức khỏe. Các chuyên gia môi trường cảnh báo việc đốt rác, đặc biệt là rác thải nhựa, sẽ giải phóng một lượng lớn chất độc hại ra môi trường, làm ô nhiễm không khí, đất và nước. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý về hô hấp, tim mạch, thậm chí là ung thư.
Có quy định xử phạt, người dân vẫn vi phạm
Theo Nghị định 167/2013/NĐ-CP, hành vi đốt rác, chất thải, chất độc hoặc các chất nguy hiểm khác ở khu vực dân cư, nơi công cộng có thể bị phạt tiền từ 1 - 2 triệu đồng. Tuy nhiên, việc xử phạt này vẫn chưa được các địa phương triển khai sát sao, dẫn đến tình trạng người dân vi phạm còn nhiều.
Luật sư Bùi Đình Ứng - Đoàn luật sư TP. Hà Nội cho rằng, để giảm thiểu hành vi đốt rác, cần có các biện pháp xử phạt nghiêm khắc đối với những cá nhân vi phạm. Chính quyền địa phương có thể phối hợp với các cơ quan chức năng để tăng cường giám sát và xử lý, tạo ra sự răn đe đối với người dân.
Ví dụ, các trường hợp đốt rác trong khu dân cư có thể bị xử phạt hành chính và truy cứu trách nhiệm theo quy định của pháp luật. Luật sư Bùi Đình Ứng cũng nhấn mạnh rằng không chỉ những người trực tiếp đốt rác cần bị xử lý, mà các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm trong quản lý Nhà nước, kiểm tra và kiểm soát các khu vực xảy ra tình trạng đốt rác bừa bãi cũng cần phải chịu trách nhiệm.
Luật sư Bùi Đình Ứng nhận định, nếu chính quyền địa phương để xảy ra tình trạng đốt rác hay các đơn vị thu gom rác để xảy ra việc đốt rác tại các điểm thu gom, tập kết rác của mình thì cũng phải chịu trách nhiệm về vấn đề này.
Trong khi đó, các công ty vệ sinh môi trường đô thị cho hay, khó khăn lớn nhất trong việc quản lý rác thải hiện nay chính là ý thức của người dân. Nhiều người vẫn chưa có thói quen phân loại rác tại nguồn và vẫn vứt rác bừa bãi, điều này gây khó khăn trong công tác thu gom và xử lý.
Cùng với đó, sự thiếu kinh phí đầu tư cho cơ sở hạ tầng xử lý rác thải hiện đại và các chế tài xử phạt chưa đủ mạnh để răn đe hành vi đốt rác khiến tình trạng này vẫn chưa được kiểm soát hiệu quả.
Các chuyên gia cho rằng, trách nhiệm ngăn chặn tình trạng đốt rác là của chung cộng đồng, nhưng mỗi bên liên quan đều có vai trò cụ thể. Chính quyền địa phương phải đóng vai trò chủ đạo trong việc quản lý Nhà nước về vệ sinh môi trường. Địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về tác hại của việc đốt rác, hướng dẫn phân loại rác tại nguồn, đồng thời đầu tư, hoàn thiện hệ thống thu gom và xử lý rác thải hiện đại, bảo đảm vệ sinh môi trường. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Để nâng cao hiệu quả giám sát, một số địa phương đã triển khai lắp đặt camera giám sát tại các điểm nóng về đốt rác. Ví dụ, tại Long An, hệ thống camera đã giúp cơ quan chức năng nhanh chóng phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Việc áp dụng công nghệ không chỉ giúp giảm tình trạng đốt rác mà còn hỗ trợ quản lý hiệu quả các điểm tập kết rác.
Các cơ quan thu gom rác cần nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo thu gom đúng tiến độ và quy trình, đồng thời đào tạo công nhân vệ sinh về phân loại và xử lý rác thải. Họ cũng cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền và vận động người dân.
Mỗi người dân cần tự giác phân loại rác tại nguồn, vứt rác đúng nơi quy định và tuyệt đối không đốt rác. Chỉ khi người dân có ý thức bảo vệ môi trường, tình trạng đốt rác mới có thể được giải quyết triệt để.
Như tại Hà Nội, để giải quyết vấn nạn đốt chất thải bừa bãi, hàng năm, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội luôn tham mưu cho UBND thành phố ban hành các văn bản chỉ đạo. Đặc biệt, UBND thành phố đã ban hành Chỉ thị số 15/CT-UBND (ngày 18/9/2020) nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với việc đốt rơm rạ, phụ phẩm cây trồng và các chất thải khác không đúng quy định, với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Ông Nguyễn Văn Quý - Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội) cũng cho hay, đơn vị đã yêu cầu các doanh nghiệp vệ sinh môi trường tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ và ý thức bảo vệ môi trường cho người lao động. Các quận, huyện, thị xã cần chỉ đạo cơ quan chức năng nhanh chóng điều tra, làm rõ hành vi đổ trộm hoặc đốt chất thải sinh hoạt, và xử lý theo quy định của pháp luật.
