Đề xuất của ông Dư Quang Nghĩa dựa trên thực tế nhiều chung cư cũ nằm ở vị trí đắc địa dù không được phép kinh doanh nhưng vẫn diễn ra các hoạt động buôn bán sầm uất. Điển hình là khu chung cư trên đường Nguyễn Huệ, nơi đã trở thành điểm nhấn của quận nhờ không gian trang trí đẹp mắt, thu hút đông đảo du khách.
Hoạt động kinh doanh sôi động trong các chung cư cũ
Cũng theo ông Nghĩa, thay vì cấm đoán, có thể thí điểm cho phép kinh doanh tại chung cư. Theo đó, quận sẽ phối hợp với Sở Tài chính triển khai thí điểm cấp phép, đồng thời giám sát chặt chẽ việc tuân thủ các quy định về an toàn, phòng cháy chữa cháy.
Dù Luật Nhà ở 2023 (có hiệu lực từ ngày 1/8/2024) và Luật Nhà ở 2014 đều quy định cấm sử dụng căn hộ chung cư vào mục đích không phải để ở, nhưng thực tế cho thấy các hoạt động kinh doanh tại chung cư vẫn phổ biến. Mô hình cho thuê căn hộ theo ngày, giờ hoặc sử dụng chung cư cũ làm quán cà phê, cửa hàng thời trang, studio ảnh… đặc biệt phổ biến tại các khu trung tâm.
Tại quận 1, nhiều chung cư cũ trên các tuyến đường Lý Tự Trọng, Tôn Thất Đạm và dọc phố đi bộ Nguyễn Huệ được xem là vị trí vàng với giá thuê mặt bằng thuộc nhóm cao nhất thành phố. Các căn hộ có mặt tiền hướng ra phố đi bộ hầu hết đã trở thành quán cà phê, nhà hàng, thu hút đông đảo khách du lịch.
Từ lâu, các chung cư cũ tại trung tâm TP.HCM đã trở thành địa điểm kinh doanh hấp dẫn.
Tuy nhiên, việc kinh doanh trong chung cư cũng phát sinh nhiều bất cập. Chẳng hạn, hoạt động cho thuê căn hộ ngắn ngày qua nền tảng Airbnb từng bị phản ánh gây phiền toái cho cư dân. Bên cạnh đó, các chung cư cũ thường gặp hạn chế về bãi đỗ xe, hệ thống thang máy, cầu thang chật hẹp, ảnh hưởng đến sinh hoạt chung.
Theo một người quản lý quán cà phê tại chung cư trên đường Nguyễn Huệ, mỗi ngày quán đón lượng khách lớn, bao gồm cả khách trong nước lẫn du khách quốc tế. Theo ông, khu chung cư này đã trở thành một tổ hợp kinh doanh thu nhỏ với nhiều quán cà phê, cửa hàng và dịch vụ khác, giúp du khách có trải nghiệm đa dạng mà không cần di chuyển nhiều. Nhờ đó, nơi đây được nhiều người truyền miệng và giới thiệu, góp phần duy trì lượng khách ổn định.
Tương tự, bà H.B.N., quản lý một cửa hàng chăm sóc sức khỏe chia sẻ, việc thuê mặt bằng trong chung cư cũ ở trung tâm TP.HCM với giá 20-30 triệu đồng/tháng giúp tiết kiệm đáng kể so với chi phí thuê ngoài phố. Đồng thời, vị trí thuận lợi cũng mang lại lượng khách hàng đều đặn, đảm bảo hoạt động kinh doanh hiệu quả.
Ông Lê Hoài Nam, chủ một tiệm thời trang tại quận 1 cho biết, nhiều chung cư cũ không còn người dân sinh sống do diện tích nhỏ, tiện ích xuống cấp. Thay vào đó, các căn hộ được chủ nhà cho thuê hoặc cải tạo thành cửa hàng, tận dụng lợi thế vị trí trung tâm.
Đặc biệt, nhiều chung cư có kiến trúc và dấu ấn riêng, trở thành điểm đến thu hút khách du lịch, được các kênh du lịch giới thiệu rộng rãi.
Cũng theo ông Nam, nhiều chung cư cũ tại TP.HCM đã hình thành một nét văn hóa kinh doanh đặc trưng, giống như các khu chung cư thương mại tại nhiều quốc gia trong khu vực. Vì vậy, thay vì cấm đoán, cần có chính sách phù hợp để hoạt động này tiếp tục phát triển, góp phần làm phong phú thêm đời sống kinh tế – xã hội của thành phố.
Cơ hội phát triển mô hình lưu trú ngắn ngày
Bên cạnh hoạt động kinh doanh, dịch vụ lưu trú ngắn ngày tại chung cư thông qua các nền tảng như Airbnb cũng phát triển mạnh tại TP.HCM trong gần 10 năm qua. Theo bà Nguyễn Thương Hoài, một người kinh doanh dịch vụ này, Airbnb đã góp phần thúc đẩy du lịch bằng cách đa dạng hóa mô hình lưu trú, đáp ứng nhu cầu của nhiều nhóm du khách, từ khách đi theo gia đình đến chuyên gia công tác ngắn hạn.
Bà Hoài cho biết, nhiều quốc gia đã hợp pháp hóa và ban hành quy định quản lý Airbnb. Tại TP.HCM, cộng đồng kinh doanh mô hình này cũng đã gửi đề xuất xây dựng khung pháp lý, cho phép thí điểm hoạt động theo hướng chính thức hóa. Do đó, cần có cơ chế thí điểm xem đây là một ngành nghề hợp pháp, có đăng ký rõ ràng, chịu sự quản lý của pháp luật.
Thay vì cấm đoán hoạt động kinh doanh tại chung cư cũ, quận 1 đề xuất thí điểm cấp phép và quản lý chặt chẽ.
Đồng quan điểm, ông Lê Hữu Nghĩa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế thí điểm cho phép lưu trú ngắn ngày tại các căn hộ chung cư trung tâm. Ông cho rằng bản chất của hoạt động này là cho thuê lưu trú, có thể từ 1-2 ngày đến 20-30 ngày, phù hợp với nhóm khách cần không gian sinh hoạt chung, có thể tự nấu ăn, giặt giũ. Hiện nay, pháp luật cũng đã có quy định xử lý các hành vi vi phạm, do đó chỉ cần quản lý hợp lý thay vì cấm đoán.
"Nếu phát hiện vi phạm, cơ quan chức năng có thể xử lý. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các vi phạm liên quan đến lưu trú ngắn ngày không quá phổ biến. Vì vậy, cần xây dựng cơ chế quản lý rõ ràng, xác định khu vực nào được phép kinh doanh, loại hình nào phù hợp để tránh ảnh hưởng đến cư dân và xem đây là một sản phẩm du lịch đặc thù của TP.HCM", ông Nghĩa đề xuất.
TS Huỳnh Phước Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Kinh tế, Luật và Quản lý (CTELG), cũng cho rằng trong bối cảnh TP.HCM đang đẩy mạnh du lịch, việc cho phép thí điểm kinh doanh một số dịch vụ trong chung cư là cách tiếp cận hợp lý. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh cần xem xét khả năng mở rộng thí điểm và có các điều chỉnh pháp lý phù hợp để đảm bảo hoạt động này mang lại lợi ích kinh tế mà vẫn giữ được sự hài hòa với đời sống cư dân.
Ở góc độ vận hành chung cư, một đại diện cho biết cư dân thường phản ứng với dịch vụ lưu trú ngắn ngày vì lo ngại lượng khách ra vào quá đông, ảnh hưởng đến an ninh và chất lượng tiện ích chung. Vì vậy, nếu cho phép hoạt động này, cần có quy định giới hạn khu vực khách lưu trú được sử dụng, yêu cầu các đơn vị kinh doanh chịu phí quản lý, bảo trì cao hơn, đồng thời có trách nhiệm hướng dẫn khách tuân thủ quy định của tòa nhà.
