Câu chuyện của một cặp vợ chồng ở TP.HCM là minh chứng rõ nét cho một quyết định sai lầm mà chính họ phải thừa nhận trong những năm tháng tuổi trẻ.
Được nhà nhưng mất ngủ
Với thu nhập 25-30 triệu đồng/tháng, ban đầu, vợ chồng anh Tuấn chị Trang chọn thuê nhà 7 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, khi thị trường bất động sản 2018-2019 sôi động, nhiều người khuyên nên mua chung cư vì giá có thể tăng gấp đôi chỉ sau một năm. Bị tác động bởi tâm lý FOMO (sợ bị bỏ lỡ), năm 2020, họ quyết định mua căn hộ 2,2 tỷ đồng tại TP.HCM dù chỉ có 200 triệu trong tay.
Để đủ tiền, họ vay mượn gia đình hai bên và ngân hàng 1,4 tỷ đồng, thời hạn 20 năm. Hai năm đầu, với lãi suất ưu đãi 8,9%/năm, họ trả 10-11 triệu tiền lãi và 6 triệu tiền gốc mỗi tháng, tương đương chỉ bỏ thêm 3-4 triệu so với tiền thuê nhà. Tuy nhiên, đến năm 2023, lãi suất thả nổi vọt lên 15-16%, khiến tiền lãi hàng tháng tăng mạnh, đẩy họ vào khủng hoảng tài chính.
Họ dùng toàn bộ tiền tiết kiệm để trả trước 300 triệu gốc nhưng bị phạt phí. Chưa hết, họ phát hiện nếu muốn tiếp tục trả gốc, phải chịu thêm phí phạt. Trong thế bí, họ vay bạn bè 600 triệu với lãi suất cao hơn 1% so với lãi tiết kiệm để tiếp tục trả nợ. Hiện họ còn nợ ngân hàng 300 triệu với lãi suất 11%/năm nhưng không còn khả năng trả gốc. Tính ra, sau 5 năm vay 1,4 tỷ, họ đã trả lãi hàng trăm triệu cho ngân hàng.
Để hiện thực hóa giấc mơ "có nhà" nhiều người đã quyết định sử dụng đến đòn bẩy tài chính
Ngoài ra, anh chị còn nợ bố mẹ chồng 6 cây vàng, lúc vay giá 50 triệu/lượng, nay đã lên 90 triệu/lượng. Nhìn lại, họ nhận ra sai lầm lớn nhất là mua nhà khi chưa có đủ 10% giá trị và để tâm lý FOMO chi phối. Tổng cộng, sau 5 năm, họ đã trả đến 900 triệu đồng tiền lãi, cái giá đắt cho bài học về tài chính.
Tương tự, anh Nguyễn Võ (Hà Nội) cũng chịu áp lực tài chính vì quyết định hiện thực hóa giấc mơ “có nhà Hà Nội” khi chưa đủ khả năng. Tin rằng đất luôn tăng giá vì "người đẻ thêm, đất không đẻ thêm", anh vội mua mảnh đất 1,5 tỷ đồng ở Thường Tín dù chưa gom đủ tiền.
Sau khi huy động hết vốn liếng, anh vẫn thiếu 300 triệu nên quyết định vay 4 cây vàng khi giá 74 triệu đồng/lượng, nghĩ rằng đây đã là mức đỉnh và khó tăng thêm. Tuy nhiên, thị trường đảo chiều ngoài dự đoán. Giá vàng vượt 92 triệu đồng/lượng, khiến khoản vay tăng từ 296 triệu lên gần 370 triệu đồng, tức là chỉ trong vài tháng, anh đã gánh thêm 74 triệu đồng tiền nợ.
Nếu vàng tiếp tục tăng lên vượt 100 triệu đồng/lượng như dự báo, giá trị khoản vay của anh có thể tăng thêm gần 46%. Với áp lực nợ nần ngày càng lớn và thời hạn trả nợ cận kề, anh Võ đang tính đến phương án bán đất để giải quyết tình hình.
Không để tiền bạc trở thành gánh nặng
Thực tế, vay mua nhà là lựa chọn phổ biến, nhưng nếu không có kế hoạch tài chính rõ ràng, người vay có thể rơi vào tình trạng mắc kẹt trong chính ngôi nhà của mình. Các chuyên gia tài chính khuyến nghị chỉ nên vay từ 30-50% giá trị bất động sản để đảm bảo khả năng chi trả và tránh áp lực lãi suất.
Theo ông Phạm Đức Toản, Giám đốc EZ Property, việc vay quá nhiều, dù thời hạn kéo dài 10-20 năm, vẫn tạo gánh nặng tài chính lớn. Người mua nhà nên cân nhắc kỹ, chỉ vay tối đa 50% giá trị căn hộ và đặc biệt lưu ý đến quy định trả nợ trước hạn.
Ông Toản cho biết, nhiều ngân hàng áp dụng phí phạt nếu khách hàng tất toán khoản vay trong 5 năm đầu, nhưng có thể miễn phí sau đó. Việc không nắm rõ chính sách này dễ khiến người vay rơi vào “bẫy nợ”.
Bên cạnh lãi suất, vay mua nhà còn đòi hỏi sự cân nhắc nhiều yếu tố, từ tình hình tài chính cá nhân đến biến động thị trường. Một quyết định vội vàng có thể dẫn đến áp lực tài chính dài hạn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống.
Người mua nhà nên cân nhắc kỹ, chỉ vay tối đa 50% giá trị căn hộ và đặc biệt lưu ý đến quy định trả nợ trước hạn
Chuyên gia hoạch định tài chính cá nhân Nguyễn An Huy nhấn mạnh, trước khi mua nhà, cần chuẩn bị một kế hoạch tài chính toàn diện, bao gồm cả phương án dự phòng để giảm thiểu rủi ro.
Theo ông Huy, người mua chỉ nên dành tối đa 35% thu nhập hàng tháng cho việc trả nợ. Chẳng hạn, với mức lương 30 triệu đồng/tháng, số tiền trả nợ tối đa nên vào khoảng 10,5 triệu đồng để tránh bị động khi lãi suất biến động.
Phân tích thêm về những rủi ro khi vay mua nhà, chuyên gia tài chính Nguyễn Kim Liên cho rằng, ngân hàng thường xét duyệt khoản vay dựa trên thu nhập 6-12 tháng gần nhất, nhưng thực tế, thu nhập trong tương lai mới là yếu tố quyết định khả năng trả nợ.
Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp tinh gọn bộ máy, cắt giảm nhân sự, ngay cả những công việc được xem là ổn định cũng có thể trở nên bấp bênh. Vì vậy, trước khi ký hợp đồng vay, người mua cần đảm bảo nguồn thu nhập vững vàng trong ít nhất 3-5 năm tới.
Bà Liên khuyến nghị, khi đang gánh một khoản nợ lớn, điều quan trọng nhất là không ngừng nâng cao năng lực và tìm kiếm cơ hội gia tăng thu nhập để đảm bảo khả năng trả nợ. Bên cạnh đó, người vay cũng nên cân nhắc đến sự hỗ trợ tài chính từ gia đình, bạn bè trong những tình huống khẩn cấp, tránh để bản thân rơi vào thế bế tắc.
Ngoài ra, mỗi người cần hiểu rõ tính cách tài chính của mình. Bạn có phải kiểu người sẵn sàng chấp nhận rủi ro với một khoản vay lớn, hay bạn dễ lo lắng, căng thẳng khi mang nợ? Khoản vay không chỉ đơn thuần là một con số, mà còn tác động trực tiếp đến tâm lý và lối sống. Nếu cảm thấy nợ nần khiến bản thân áp lực, mất ăn mất ngủ, tốt nhất hãy chỉ vay trong mức có thể kiểm soát.
“Tiền bạc nên là công cụ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống, chứ không phải trở thành gánh nặng”, bà Liên nhấn mạnh.
Còn đối với việc vay vàng, từ bài học xương máu, anh Võ nhận ra, "chiến lược" này không chỉ rủi ro trong việc mua nhà đất mà còn nguy hiểm dưới bất kỳ hình thức nào, bởi giá vàng biến động khó lường. Không phải ai cũng đủ khả năng dự đoán và kiểm soát những cơn sóng lên xuống của thị trường.
