Giao thông tại Việt Nam có tính đặc thù
Tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, các đại biểu đã cho ý kiến về dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, trong đó quy định hành vi “điều khiển phương tiện giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn” được đặc biệt quan tâm. Để giải trình cho quy định này, Bộ Công an vừa có dự thảo báo cáo với Quốc hội.
Dự thảo của Bộ Công an nêu rõ, điều khiển phương tiện tham gia giao thông sau khi đã uống rượu, bia là vấn đề xã hội không chỉ ở Việt Nam, mà cả trên thế giới. Các quốc gia trên thế giới hiện tại quy định xử lý rất nghiêm đối với hành vi này. Tuy nhiên, các quốc gia chia làm 2 nhóm: Nhóm quy định về ngưỡng nồng độ cồn được phép với người lái xe và nhóm cấm tuyệt đối vi phạm nồng độ cồn.
Tại Việt Nam, do điều kiện giao thông có nhiều đặc thù nên rất cần nồng độ cồn bằng 0 với người điều khiển phương tiện. Lấy ví dụ về khoảng cách phù hợp với tốc độ, tại Australia, xe sau cách xe trước một khoảng an toàn 2 giây, nghĩa là xe trước đi qua một mốc nào đó thì phải 2 giây sau mới có xe khác vượt qua mốc đó.
Quy định trên cho phép lái xe có khoảng 0,5 giây để nhận biết tình huống khẩn cấp, 0,5 giây tiếp theo để có phản xạ và phương án phù hợp, một giây cuối cùng để thực hiện phương án như phanh gấp hay đánh lái sang làn. Trong trường hợp không may xảy ra tai nạn cũng hạn chế tai nạn liên hoàn.
Với quy định trên của Australia, khi ôtô đi với vận tốc 40 km/h thì khoảng cách giữa xe trước và xe sau là hơn 22m. Đây là điều không tưởng ở Việt Nam, nơi các xe chỉ cách nhau khoảng một vài mét, dù vẫn di chuyển với vận tốc 40 km/h. Giao thông trên đường Việt Nam đòi hỏi tài xế phải duy trì sự tỉnh táo và phản xạ nhanh hơn rất nhiều lần nếu tình huống bất ngờ xảy ra.
Văn hóa ép rượu và cả nể
Kết quả khảo sát của một số tổ chức quốc tế, Việt Nam có mức tiêu thụ rượu, bia và đồ uống có cồn rất cao, đứng thứ 2 Đông Nam Á, thứ 10 châu Á và thứ 29 trên thế giới.
Việt Nam là quốc gia trọng văn hóa gia đình nên một năm thường có rất nhiều ngày giỗ chạp, lễ Tết. Trong những dịp này, rượu gần như được coi là “lời chào” của mọi người với nhau. Nếu quy định nồng độ cồn bằng 0 thì người điều khiển phương tiện không uống. Nhưng nếu có một hạn mức nào đó, lái xe có thể gặp trường hợp bị ép uống.
Người Việt Nam có tính cả nể. Bị ép uống quá mức, mà giới hạn nồng độ cồn lớn hơn 0 thì lái xe có thể vì cả nể mà uống. Đồ uống có cồn thường gây nghiện, đã uống thì không dễ dừng, mà khi đã say thì sẽ khó nhớ luật quy định gì.
Cấm tuyệt đối người có nồng độ cồn lái xe
Dự thảo của Bộ Công an có nêu rượu, bia là một trong những nguy cơ gây tàn tật và tử vong hàng đầu ở nước ta. Số liệu thống kê cho thấy: Hơn 30% các vụ bạo lực gia đình có liên quan đến dùng bia, rượu và hơn 50% các vụ án giết người, hiếp dâm, gây rối trật tự công cộng, vi phạm quy định về điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ thì trước khi gây án người phạm tội có sử dụng rượu, bia.
Do vậy, Bộ Công an cho rằng, cần kiểm soát chặt nồng độ cồn, ngoài ý nghĩa đối với công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông còn có ý nghĩa xã hội sâu sắc.
Hiện nay, ý thức tham gia giao thông của một bộ phận người dân chưa tốt, xem thường pháp luật, thách thức lực lượng chức năng khi bị kiểm tra, xử lý. "Một khi ý thức tồi có thể cướp đi sinh mạng của nhiều người, do đó xã hội rất cần sự nghiêm khắc", dự thảo của Bộ Công an nêu.
Xét thực tế từ kết quả siết chặt kiểm tra, xử phạt nồng độ cồn của người điều khiển phương tiện tham gia giao thông cho thấy: Năm 2023, số vụ tai nạn liên quan đến rượu, bia giảm 25%, số người chết giảm 50% và giảm 22% số người bị thương so với cùng kỳ 2022.
Từ các lý do nêu trên, Bộ Công an khẳng định vẫn giữ nguyên quy định hiện hành về cấm tuyệt đối tài xế sử dụng rượu, bia. Áp dụng chế tài xử lý nghiêm khắc những vi phạm về nồng độ cồn sẽ giúp dần hình thành thói quan, văn hóa "đã uống rượu, bia thì không lái xe". Khi ý thức, văn hóa tham gia giao thông của người dân được hình thành tốt hơn, lúc ấy có thể nghiên cứu về việc điều chỉnh giới hạn mức nồng độ cồn phù hợp.
