Báo cáo tài chính hợp nhất quý I/2024 của các ngân hàng Vietcombank, VietinBank và BIDV cho thấy, số tiền gửi của Kho bạc Nhà nước tăng mạnh. Theo đó, tổng số tiền Kho bạc Nhà nước gửi ở 3 nhà băng này đạt trên 94.000 tỷ đồng.
Cụ thể, tại Ngân hàng BIDV, Kho bạc Nhà nước có số dư tiền gửi là 40.000 tỷ đồng (có kỳ hạn) và hơn 5.500 tỷ đồng (không kỳ hạn). Được biết, con số này tăng gấp đôi so với số dư hơn 19.000 tỷ đồng gửi vào cuối năm 2023.
Kho bạc nhà nước gửi gần 100.000 tỷ đồng tại 3 ngân hàng quốc doanh
Tiếp theo, tại Ngân hàng VietinBank, Kho bạc gửi 45.445 tỷ đồng. Số tiền này tăng hơn gấp đôi so với cuối năm ngoái.
Có số tiền gửi thấp nhất, Vietcombank nắm giữ hơn 3.300 tỷ đồng tiền gửi của Kho bạc Nhà nước. Con số khá khiêm tốn nhưng cũng đã gấp hơn 4 lần so với cuối 2023.
Theo Bộ Tài chính, ngân quỹ nhà nước là tiền mặt tại các đơn vị Kho bạc; các khoản tiền của Nhà nước có trên các tài khoản của Kho bạc mở tại Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại. Ngân quỹ nhà nước được hình thành từ quỹ ngân sách các cấp; tiền gửi của các quỹ tài chính nhà nước, các đơn vị, tổ chức kinh tế mở tại đơn vị giao dịch là Kho bạc.
Hiện nay, ngân quỹ tạm thời nhàn rỗi được sử dụng cho ngân sách Nhà nước vay để bù bội chi, trả nợ gốc và tạm ứng khi nguồn thu chưa kịp về.
Theo đó, số tiền được gửi có kỳ hạn tại các ngân hàng theo hình thức đấu thầu cạnh tranh lãi suất và mua lại có kỳ hạn trái phiếu Chính phủ. Để tối đa lợi ích từ nguồn tiền nhàn rỗi, Kho bạc Nhà nước thường gửi tiền thanh toán (không kỳ hạn) và có kỳ hạn tại các ngân hàng. Đây là nguồn vốn tốt mà nhiều nhà băng mong muốn, song không phải đơn vị nào cũng dễ tiếp cận.
Trước đây, Kho bạc Nhà nước gửi lượng lớn tiền tại các ngân hàng dưới dạng không kỳ hạn với số dư duy trì thường xuyên ở mức cả trăm nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, từ cuối năm 2019, tiền gửi không kỳ hạn được kết chuyển về Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thay vì để qua đêm tại ngân hàng thương mại như trước.
Các khoản tiền gửi có kỳ hạn của Kho bạc theo nguyên tắc “chọn mặt gửi tiền”.
Các ngân hàng sẽ phải đấu thầu công khai để được nhận tiền gửi có kỳ hạn của Kho bạc. Quy định này cũng đã thúc đẩy Kho bạc Nhà nước cơ cấu lại tiền gửi tại ngân hàng theo hướng giảm không kỳ hạn, tăng có kỳ hạn.
Bên cạnh đó, các nhà băng cũng được nhận các khoản tiền gửi có tính ổn định hơn. Mặc dù, theo quy định phải đấu giá công khai các khoản tiền gửi có kỳ hạn của Kho bạc nhưng thực tế theo nguyên tắc “chọn mặt gửi tiền”, cơ hội để nhận được khoản tiền khổng lồ này vẫn nghiêng về các ngân hàng quốc doanh.
Theo đó, để được nhận tiền gửi trước tiên, các nhà băng phải có tên trong danh sách “có mức độ an toàn cao" do NHNN cung cấp cho Bộ Tài chính. Từ danh sách này, Kho bạc sẽ đánh giá dựa trên 4 tiêu chí do Bộ Tài chính đưa ra, đó là: Quy mô tổng tài sản; tổng vốn chủ sở hữu; nợ xấu so với dư nợ tín dụng; kết quả hoạt động kinh doanh. Với bộ tiêu chí này, hầu như chỉ có 4 “ông lớn” có vốn nhà nước mới đáp ứng được yêu cầu nhờ cách biệt lớn với nhóm ngân hàng cổ phần về quy mô tài sản và vốn.
Sau khi qua hai vòng đánh giá này, các ngân hàng sẽ được tham gia chào thầu, ai trả lãi cao, nhà băng đó sẽ được ưu tiên.
Được biết, quy mô lượng tiền gửi Kho bạc ở mức cao trở thành một nguồn hỗ trợ đáng kể giúp nhóm Big4 giảm áp lực huy động tiền gửi từ khách hàng. Như trong giai đoạn đầu năm 2023, các ngân hàng tư nhân liên tục tăng lãi suất huy động lên tới 9,5 - 10% thì nhóm Big4 chỉ áp dụng mức cao nhất khoảng hơn 8%.
Với việc chiếm gần một nửa thị phần trong cơ cấu huy động và cho vay trong hệ thống, dòng tiền lớn của Kho bạc trú ngụ hỗ trợ đáng kể giúp nhóm Big 4 kiềm chế cuộc đua lãi suất huy động.
