Theo số liệu ước tính của VIS Rating, trong 12 tháng tới, khoảng 27% lượng trái phiếu đáo hạn có nguy cơ không trả nợ đúng hạn (gồm 65% trái phiếu đã chậm trả từ năm trước đó). Trong khi áp lực đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) giai đoạn 2024 – 2025 vẫn còn rất lớn.
Xem xét cơ chế phá sản
Trong thời gian qua, trước áp lực thanh toán các khoản nợ gốc, lãi trái phiếu đến hạn, các doanh nghiệp đồng loạt thông báo gia hạn, tăng kỳ hạn các lô trái phiếu sắp đến kỳ đáo hạn, chủ yếu thuộc nhóm ngành bất động sản và năng lượng. Thậm chí có những doanh nghiệp, trong suốt cả năm, không thể thanh toán được 1 phần nào nợ trái phiếu đến hạn.
Trước tình trạng này, tại hội thảo “Phát triển thị trường TPDN hướng tới chuyên nghiệp, bền vững”, TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng, trên thực tế, một số tổ chức phát hành đang tồn tại như những zombie (xác sống), không còn khả năng thanh toán, nên giải pháp khả thi nhất đối với những trường hợp này là cho phép phá sản.
“Tôi cho rằng, doanh nghiệp nào liên tục không trả nợ gốc lãi trái phiếu đúng hạn làm mất niềm tin nhà đầu tư thì giải pháp cơ bản nhất là phá sản và nhà đầu tư cần học cách chấp nhận rủi ro, thiệt hại”, TS. Lê Xuân Nghĩa kiến nghị.
Đồng quan điểm, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng thư ký Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho rằng, mấu chốt để phát triển thị trường TPDN phải là sự minh bạch. Có nhiều biện pháp, công cụ để duy trì tính minh bạch như từ nội tại của doanh nghiệp, kiểm toán, thanh kiểm tra của cơ quan quản lý, hay chế độ báo cáo bắt buộc.
Ngoài ra, biện pháp xếp hạng tín nhiệm cũng góp phần giúp tính minh bạch trở nên cao hơn, thực chất hơn. Tuy nhiên, mọi sự phát triển đều phải dựa trên quy luật đào thải, nếu không sẽ như “một cơ thể ăn nhưng không tiêu sẽ tồn tại rất nhiều bệnh”.
Do đó, việc hoàn thiện và nâng cao hiệu lực Luật Phá sản là rất quan trọng. Cũng theo ông Quỳnh, Nghị định 08 cho phép đàm phán gia hạn nhưng các nhà đầu tư cá nhân không có năng lực đánh giá rủi ro nên khi doanh nghiệp đặt ra yêu cầu gia hạn, trái chủ luôn là không có sự lựa chọn, buộc phải chấp nhận đàm phán gia hạn.
Trong khi đó, hiện chưa có câu trả lời cho câu hỏi nếu nhà đầu tư không chấp nhận thì sẽ phải làm gì? Dẫn ví dụ trên thế giới, ông Quỳnh cho biết, khi doanh nghiệp mất khả năng thanh toán thì phải công khai, có hội đồng chủ nợ họp lại hoặc họ thuê tổ chức độc lập đánh giá về khó khăn của doanh nghiệp để nhận định nên bảo hộ phá sản hay cho phá sản.
Do vậy, ông Quỳnh cho rằng, cần nhìn nhận thực tế hơn nếu cứ gia hạn với những doanh nghiệp không thể phục hồi thì tình hình có thể tệ hơn nữa.
Phá sản không phải chuyện dễ làm
Theo bà Dương Kim Anh – Giám đốc đầu tư của Công ty Chứng khoán VCBS, rủi ro vỡ nợ của các nhà phát hành trái phiếu đang là một trong những “nút thắt cổ chai” cản trở dòng tiền chảy vào thị trường TPDN đang còn rất nhiều dư địa phát triển như Việt Nam. Đặc biệt, một trong những yêu cầu của nhà đầu tư nước ngoài khi muốn đầu tư vào TPDN Việt Nam là các dữ liệu liên quan đến tổ chức phát hành, đặc biệt là xác suất vỡ nợ để quản trị rủi ro.
Trước những lo ngại này, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cho rằng, các doanh nghiệp, nhất là nhóm bất động sản đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất (tháng 6 – 8/2023) nhờ Nghị định 08 cho phép đàm phán giãn, hoãn nợ. Có khoảng 60% doanh nghiệp bất động sản đã gia hạn được 2 năm (điểm rơi tháng 6/2025).
Trong thời gian qua, các doanh nghiệp cũng chủ động mua lại trái phiếu và bắt đầu phát hành trở lại, giảm áp lực vốn. Bên cạnh đó, thị trường bất động sản cũng đang “ấm” dần lên, sẵn sàng bán tài sản để trích ra một phần trả nợ.
Do đó, hiện tượng vỡ nợ ít có khả năng xảy ra. Thực tế, doanh nghiệp bất động sản đã không cần phải chiết khấu sản phẩm 40 – 50% như thời gian trước mà ở thời điểm hiện tại chỉ cần 10% đã bán được tài sản.
Ông Lực cũng nhấn mạnh, ở Việt Nam, doanh nghiệp bình thường phá sản đã khó thì doanh nghiệp có nợ trái phiếu phá sản càng khó vì “đống nợ” vẫn còn đó, câu chuyện giải quyết ra sao là vấn đề nan giải.
Nêu quan điểm về vấn đề nợ trái phiếu, ông Nguyễn Quang Thuân – Tổng giám đốc FiinRatings đánh giá, nợ quá hạn là vấn đề lớn nhất của thị trường TPDN giai đoạn 2024 – 2025. Tuy nhiên, việc hỗ trợ không nên chỉ tập trung ở trái phiếu mà quan trọng nhất là tháo gỡ pháp lý bất động sản, khi đó, việc xử lý nợ quá hạn lại là vấn đề dễ dàng với doanh nghiệp.
