Theo Sở Xây dựng, đề án này trước đây được UBND TP.HCM giao cho Sở tham mưu, xây dựng dựa trên tinh thần Kết luận 14-KL/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 73/2023/NĐ-CP của Chính phủ. Mục tiêu của đề án là giải quyết cho các hộ dân có nhà trên và ven kênh rạch không đủ điều kiện để bố trí tái định cư bằng hình thức thuê hoặc thuê mua NOXH khi Nhà nước thu hồi đất để chỉnh trang đô thị.
Đề án đã không còn phù hợp
Tuy nhiên, theo quy định của Luật Đất đai năm 2024, các trường hợp bị thu hồi đất có hoặc không có nhà ở trên đất (nếu địa phương có điều kiện về quỹ đất ở và nhà ở) đều phải được bố trí tái định cư bằng đất ở hoặc nhà ở theo nhiều hình thức như bán, cho thuê, hoặc cho thuê mua, nhằm đảm bảo nơi ở cho người bị thu hồi đất.
Do đó, hiện nay mục tiêu của đề án đã không còn phù hợp với tinh thần của Kết luận số 14-KL/TW ngày 22/9/2021 của Bộ Chính trị về yêu cầu các ý tưởng, giải pháp và sáng kiến đột phá. Ngoài ra, các chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các dự án thu hồi đất và di dời nhà trên và ven kênh rạch trong thành phố đã được Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) trình UBND TP.HCM và được chấp thuận.
UBND TP.HCM đã gửi tờ trình lên Ban Cán sự Đảng về việc áp dụng các biện pháp và mức hỗ trợ khác cho dự án nạo vét, cải tạo môi trường của kênh Xuyên Tâm và bờ Bắc kênh Đôi (quận 8). Ngoài ra, thành phố đã ban hành công văn khảo sát nhu cầu đầu tư xây dựng NOXH và nhà ở tái định cư phục vụ công tác di dời, tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân sống trên và ven sông, kênh rạch trên toàn thành phố. Trong đó, Sở Xây dựng được giao nhiệm vụ chủ trì tham mưu xây dựng NOXH, nhà tái định cư cũng như các chính sách bồi thường, hỗ trợ cho những hộ gia đình này.
Hiện tại, cơ quan này đang tổng hợp các báo cáo từ các quận, huyện và các chính sách từ Sở Tài nguyên và Môi trường để tham mưu xây dựng “Đề án đầu tư xây dựng các dự án NOXH và chính sách bồi thường phục vụ cho công tác di dời đối với nhà đất trên và ven sông, kênh, rạch trên toàn thành phố”. Do đó, đề án này sẽ trùng lặp với nội dung đã được xây dựng trong đề án theo Kết luận số 14.
Dự kiến xây dựng 18.000 căn NOXH
Nếu đề xuất dừng Đề án “Giải pháp thí điểm giải quyết cho hộ dân có nhà trên và ven kênh rạch không đủ điều kiện tái định cư bằng cách thuê hoặc thuê mua NOXH khi Nhà nước thu hồi đất để chỉnh trang đô thị” được thông qua, Sở Xây dựng kiến nghị tiếp tục tham mưu xây dựng “Đề án đầu tư phát triển các dự án NOXH và chính sách bồi thường cho công tác di dời nhà đất trên và ven sông, kênh, rạch trên toàn thành phố”.
Cùng với đó, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ được giao hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho các dự án thu hồi đất, di dời nhà trên và ven kênh rạch. Đồng thời, sẽ phối hợp và hướng dẫn UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức trong việc triển khai, áp dụng chính sách hỗ trợ tái định cư bằng NOXH cho từng dự án liên quan đến việc thu hồi đất và di dời nhà ven sông, kênh, rạch trên toàn địa bàn.
Theo ông Tô Văn Lâm, Phó trưởng phòng Phát triển đô thị - Sở Xây dựng TP.HCM, hiện nay có hai loại nhà trên và ven kênh rạch: nhà ven kênh nằm trong hành lang bảo vệ và nhà sàn trên mặt nước, thường lụp xụp, diện tích nhỏ và thuộc hộ nghèo. Khoảng 60% nhà trên kênh rạch là lấn chiếm.
Những hộ dân này thường không có giấy tờ hợp lệ, không đủ điều kiện tái định cư theo Quyết định 28/2018 của UBND TP.HCM và không nhận được chính sách NOXH. Phần lớn các hộ dân chỉ được hỗ trợ, bồi thường một phần, không đủ mua nhà ở thương mại khiến việc di dời gặp khó khăn. Do vậy, tiến độ dự án di dời chậm, chỉ đạt 76% chỉ tiêu năm 2025 với 4.928 căn trong tổng số 6.500 căn.
Trước tình hình này, Sở Xây dựng và Sở Tài nguyên & Môi trường đề xuất chính sách bồi thường và tái định cư đột phá. Sở Tài nguyên & Môi trường đề xuất hỗ trợ 70% giá bồi thường đất ở cho các trường hợp lấn chiếm trước tháng 7/2014. Nếu bồi thường không đủ cho suất tái định cư tối thiểu, nhà nước sẽ hỗ trợ phần còn thiếu. Trường hợp bồi thường không đủ thanh toán nhà ở trong khu tái định cư, hộ dân có thể được trả góp.
Sở Xây dựng cũng đề xuất cho các hộ dân trên và ven kênh rạch thuê hoặc thuê mua NOXH tùy theo khả năng tài chính. Dự kiến nhu cầu NOXH cho di dời và tái định cư trên toàn thành phố khoảng 18.000 căn. Nguồn lực bao gồm quỹ đất từ nhà đất công, các dự án chậm triển khai, và kinh phí từ ngân sách nhà nước, vốn doanh nghiệp, cùng với sự hỗ trợ từ Chính phủ.
