TP. HCM là thành phố dịch vụ - công nghiệp hiện đại, là trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ của cả nước. Sự phát triển nhanh chóng của kinh tế góp phần thúc đẩy thị trường lao động hoạt động linh hoạt, hiện đại.
Từ đó, TP. HCM còn được đánh giá có lực lượng lao động trẻ, năng động và làm việc đa dạng ngành nghề. Với các xu hướng về việc yêu cầu trình độ, bằng cấp và các kỹ năng liên quan ngày một cao của doanh nghiệp trong nước lẫn quốc tế, lực lượng lao động của TP. HCM có lợi thế lớn so với các địa phương khác về mức độ tiếp cận với giáo dục đào tạo.
Trong báo cáo tình hình lao động và việc làm hiện nay, UBND TP. HCM cũng nhận định, thành phố đã có nhiều chính sách, chương trình được triển khai hiệu quả. Nhờ đó, thành phố quản lý được nguồn lao động, xây dựng hệ thống giới thiệu việc làm, xã hội hóa hoạt động đào tạo nghề…
Tuy nhiên, UBND TP. HCM nhìn nhận thực tế thị trường vẫn còn nhiều hạn chế cần cải thiện. Trong bản chiến lược lao động - việc làm năm 2023 - 2025 và tầm nhìn cho tới năm 2030, thành phố đã phân tích cụ thể nhiều mặt đạt được lẫn hạn chế về chính sách lao động - việc làm tại TP. HCM ở giai đoạn 2011 - 2022. Cụ thể, thành phố đưa ra 7 điểm thách thức:
Đầu tiên là hạn chế về chính sách tiền lương còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng đủ mức sống tối thiểu ở khu vực thành thị, chưa sát với đặc thù nghề nghiệp và tính chất lao động của một số ngành.
Do thu nhập thấp nên chưa tạo được động lực để nâng cao chất lượng, hiệu quả làm việc của người lao động. Sau đại dịch Covid-19, nhiều doanh nghiệp đối mặt với khó khăn, đơn hàng xuất khẩu sụt giảm… nên rất khó để cải thiện thu nhập cho người lao động.
Thứ hai, hạn chế về chăm lo an sinh xã hội khi số người nghỉ việc, hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần vẫn còn cao, còn số người mới tham gia BHXH có tăng nhưng không cao. Bên cạnh đó, vi phạm pháp luật về BHXH phổ biến, nhất là tình trạng doanh nghiệp trốn, nợ, chiếm dụng tiền đóng BHXH…
Thứ ba, các chính sách trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp bộc lộ nhiều vướng mắc như nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa biết đến chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, người lao động khó thụ hưởng chính sách này do không thuộc nhóm doanh nghiệp có thể tiếp cận chính sách…
Thứ tư, trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực, hệ thống giáo dục phổ thông của TP. HCM còn một số khó khăn như thiếu cơ sở vật chất, thiếu giáo viên... Hệ thống giáo dục đại học vẫn tồn tại tình trạng ngành nghề đào tạo chưa gắn với nhu cầu thực tiễn, thậm chí một số ngành nghề còn bị thiếu hụt. Như ngành thiết kế vi mạch, TP. HCM đang thiếu khoảng 20% nhân lực chất lượng cao.
Thứ năm, hạn chế về tranh chấp lao động. Theo đó, thực tiễn yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động theo hướng giảm sự can thiệp hành chính, tăng tính chủ động của các bên trong quan hệ lao động, đồng thời theo dõi tình hình quan hệ lao động của doanh nghiệp sau tranh chấp. Từ đó, đặt ra yêu cầu cao về việc củng cố, kiện toàn các thiết chế hòa giải tranh chấp lao động là hòa giải viên lao động, hội đồng trọng tài lao động.
Thứ sáu là hạn chế về nhà ở cho người lao động. UBND TP. HCM cho rằng, các quy định về đối tượng, điều kiện mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội chưa tạo thuận lợi cho người lao động tiếp cận.
Điều này dẫn đến nghịch lý nhiều người không đủ tài chính để mua nhà ở phân khúc cao hơn phải tìm đến nhà ở xã hội. Nhưng họ lại không thuộc đối tượng thu nhập thấp để được mua theo quy định hiện hành. Hạn chế này khó hấp dẫn người lao động gắn bó với thành phố.
Thứ bảy, chính sách thu hút chuyên gia trong và ngoài nước hiện chưa phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Điều này thể hiện qua số lượng chuyên gia, nhà khoa học đã và đang làm việc tại thành phố có số lượng rất hạn chế và tập trung vào một số ngành nghiên cứu trên phạm vi hẹp, nhiều ngành công nghiệp mũi nhọn thiếu nhân lực chất lượng cao…
