Trong cái lạnh buốt của Hà Nội những ngày này, cụ Nguyễn Thị Liên (70 tuổi) vẫn bày rau, củ ra vỉa hè đường Sa Đôi (Đại Mỗ, Nam Từ Liêm, Hà Nội) để bán. Cụ bảo, lạnh lắm nhưng vẫn ra đây ngồi bán hàng để có đồng ra đồng vào. Chồng cụ Liên mất sớm, mình cụ tần tảo làm lụng nuôi con. Gia cảnh khó khăn, con cái phải đi làm xa nên ở cái tuổi thất thập cổ lai hy, cụ vẫn bươn chải nơi mặt đường để kiếm sống.
Cụ cho biết, trước kia cụ cũng đi làm công nhân rồi. Nhưng đồng lương ít ỏi ấy không đủ trang trải của sống gia đình nên cụ nghỉ việc, về nhà buôn bán. Ngày còn khỏe, còn làm được, việc buôn bán của cụ cũng coi như đủ sống. Nhưng giờ sức khỏe yếu, cụ chỉ bán chút rau, củ, quả mà mình trồng được. Thu nhập vừa ít vừa bấp bênh, dẫn đến cuộc sống thường ngày của cụ rất nhiều vất vả.
Cụ bộc bạch, thấy người ta bảo người già được nhận trợ cấp nên cụ đã mấy lần lên hỏi cán bộ chính sách phường. Tuy nhiên, cán bộ phường cho hay, người già muốn nhận trợ cấp người cao tuổi (trợ cấp hưu trí) thì phải từ 80 tuổi. Như vậy, phải 10 năm nữa, cụ mới có trợ cấp hưu trí.
Bà Nguyễn Thị Nguyệt (67 tuổi, ở Đại Mỗ) cũng làm công việc bán rau củ để mưu sinh. Ngày nắng cũng như ngày mưa, bà đến cổng chung cư FLC Đại Mỗ ngồi bán. Bà Nguyệt chia sẻ, thấy nhiều người già có lương hưu, bà cũng ước. Nhưng giờ tuổi đã cao, bà không còn cách nào để làm hay đóng bảo hiểm xã hội. Mỗi ngày, bà đều cố đi làm, tích cóp chút tiền dùng lúc ốm đau hoặc tới lúc yếu không đi bán rau được nữa thì còn có tiền để sống.
Hoàn cảnh về già vẫn phải bươn chải kiếm sống vì không có trợ cấp như cụ Liên và bà Nguyện hiện nay rất nhiều. Thống kê của Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội cho thấy, đến cuối năm 2022, Việt Nam có khoảng 14,4 triệu người cao tuổi. Đây là những người sau độ tuổi nghỉ hưu, nữ từ 55 tuổi trở lên và nam từ 60 tuổi trở lên. Tuy nhiên, số lượng người có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng hoặc trợ cấp xã hội chỉ hơn 5,1 triệu người (khoảng 35% số người nghỉ hưu).
Chính phủ đặt mục tiêu, tới năm 2030 sẽ có khoảng 60% số người sau độ tuổi được hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp hưu trí xã hội hàng tháng. Để thực hiện mục tiêu này, Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội đã đề xuất sửa đổi chế độ trợ cấp hưu trí xã hội.
Theo đó, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách Nhà nước bảo đảm. Mức trợ cấp này phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ.
Ông Bùi Sỹ Lợi - Nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, cần phải thiết kế chế độ an sinh toàn diện cho lao động tự do. Ông ủng hộ đề xuất giảm tuổi để hưởng trợ cấp hưu trí từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi, nhưng cần tính toán kỹ lưỡng hơn về khoản tài chính.
Nếu đề xuất giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí thì phải xem sẽ có bao nhiêu người được hưởng lợi từ việc này. Theo ông, chỉ nên ưu tiên trợ cấp hưu trí cho người không có bất cứ khoản thu nhập nào, hoặc nếu có các khoản trợ cấp khác thì chỉ nên hưởng 1 khoản trợ cấp cao nhất.
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Huyền, Trường ĐH Luật - ĐHQG Hà Nội, cho rằng để mở rộng lưới an sinh, cần giảm độ tuổi hưởng, trong đó có thể quy định độ tuổi riêng đối với một số đối tượng đặc biệt như: Người thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo từ đủ 70 - 75 tuổi; người thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo không có người phụng dưỡng, từ đủ 60 tuổi…
