Năm Giáp Thìn 2024, ngày mùng 1 Tết Nguyên Đán rơi vào ngày 10/2/2024 theo dương lịch và giao thừa của năm sau rơi vào ngày 28/1/2025. Như vậy, Giáp Thìn 2024 chỉ có tổng cộng 354 ngày.
Lập Xuân năm 2024 rơi vào ngày 4/2, tức ngày 25 tháng Chạp năm Quý Mão 2023. Theo đó, năm Quý Mão 2023 có hai ngày Lập Xuân vào ngày 14 tháng Giêng và ngày 25 tháng Chạp âm lịch. Thế nên năm Giáp Thìn 2024, tiết khí đầu tiên của năm không phải Lập Xuân mà là Vũ Thủy, rơi vào mồng 10 tháng Giêng âm lịch.
Để thích ứng với sự biến đổi của thời tiết, các nhà khoa học soạn lịch cổ cứ 19 năm lại thêm 7 tháng nhuận vào âm lịch. Trong 19 năm này có 7 năm không có tiết Lập Xuân, 7 năm có 2 ngày Lập Xuân và 5 năm có 1 ngày Lập Xuân.
Thời xưa chưa có thiết bị đo thời gian như bây giờ nên các nhà soạn lịch khi đó chỉ có thể đưa ra phán đoán bằng cách tham khảo một số hiện tượng và sự vật tự nhiên. Người xưa nhận thấy, mặt trời xuất hiện và lặn rất có quy luật nên dùng mặt trời để đo thời gian tạo ra dương lịch. Lại có người thấy quá trình trăng tròn trăng khuyết cũng theo quy luật nên đã dùng mặt trăng đo thời gian, ngày nay là âm lịch. Cũng có một số người tính thời gian bằng cả mặt trời lẫn mặt trăng gọi là “âm dương hợp lịch”, chính là nông lịch hiện nay.
Đối tượng sử dụng để đo thời gian khác nhau nên độ dài 1 năm theo các lịch này cũng khác nhau. Dương lịch có 365 ngày trong năm thường và 366 ngày trong năm nhuận; độ dài mỗi ngày là khoảng 23 giờ 56 phút. Cứ bốn năm, có một ngày nhuận để bù vào khoảng thời gian này.
Âm lịch xác định ngày và tháng dựa trên quá trình tròn - khuyết của mặt trăng. Một tháng âm lịch có trung bình 29,5306 ngày, 12 tháng âm lịch có 354 hoặc 355 ngày. Như vậy, chênh lệch thời gian giữa năm âm lịch và năm dương lịch là khoảng 11 ngày. Sau 3 năm sẽ cộng dồn được hơn một tháng. Vì vậy, phải phát minh ra một loại lịch để chúng có thể tương thích với nhau, đó là “âm dương hợp lịch”.
Ngày nay chúng ta quen gọi âm lịch nhưng thực chất nó là “âm dương hợp lịch”, dựa trên chu kỳ thay đổi của các giai đoạn của mặt trăng. Mỗi chu kỳ thay đổi tròn – khuyết (“sóc” - “vọng”) của mặt trăng là một tháng. Lịch này dựa vào chu kì quay trở lại của mặt trời là một năm và cộng thêm 24 tiết khí, lập ra tháng nhuận để phù hợp với năm dương lịch. Như vậy lịch có thể thích ứng với những thay đổi về thời tiết, bốn mùa mà không bị tách rời các tiết khí.
Tại sao có năm không có đêm giao thừa? Điều này liên quan đến cách tính lịch âm độc đáo. Dương lịch có tháng 30 ngày, có tháng 31 ngày, thậm chí tháng 2 chỉ có 28 hoặc 29 ngày. Trong âm lịch cũng có tháng đủ và tháng thiếu, tháng đủ có 30 ngày, còn tháng thiếu có 29 ngày.
Trên thực tế, không ít tháng 12 âm lịch (Chạp) là tháng thiếu, khả năng không có đêm giao thừa là không ít. Sau năm 2000, các năm 2001, 2003, 2006, 2012, 2013, 2016 đều không có ngày 30 Tết. Những năm gọi là không có đêm giao thừa này thực ra không phải là hiếm, đôi khi diễn ra liên tục, bắt đầu từ năm 2025 cho đến năm 2029 sẽ không có đêm giao thừa trong 5 năm liên tục.
