Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, từ tháng 4/2023, gói tín dụng 120.000 tỷ đồng cho vay ưu đãi phát triển nhà xã hội, nhà ở công nhân được triển khai để thực hiện mục tiêu xây 1 triệu căn nhà ở xã hội (NOXH) đến năm 2030. Mới đây, một ngân hàng thương mại tham gia gói tín dụng này, nâng tổng giá trị gói vay này lên 125.000 tỷ.
Tuy nhiên, sau 1 năm triển khai, kết quả giải ngân gói tín dụng này vẫn rất thấp. Với chủ đầu tư dự án mới giải ngân được 415 tỷ đồng, tức chưa tới 1% tại 6 dự án, còn người mua nhà hơn 540 triệu đồng tại 2 dự án.
Về nguyên nhân chậm triển khai giải ngân, NHNN cho rằng, nguồn cung NOXH còn hạn chế. Hiện mới chỉ có 28 tỉnh, thành công bố danh mục NOXH, nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư. Kể từ tháng 7/2023 đến nay, các tỉnh tập trung công bố kết quả. Tổng cộng có 68 dự án được công bố thuộc danh mục vay vốn chương trình này.
Cung thiếu hụt còn do một số chủ đầu tư lớn thời gian qua chỉ tập trung xây khu đô thị, khu nghỉ dưỡng cao cấp mà ít quan tâm đầu tư phân khúc NOXH.
Bên cạnh đó, một số dự án còn vướng về mặt pháp lý, giải phóng mặt bằng, thủ tục tính tiền, chuyển đổi mục đích sử dụng đất... Dẫn tới các ngân hàng chưa có cơ sở để cấp tín dụng cho chủ đầu tư.
Đối với người mua nhà còn gặp rắc rối bởi quy định đối tượng thụ hưởng còn phức tạp khiến việc vay ưu đãi còn khó khăn. Ngoài ra, lãi suất gói vay ưu đãi trên vẫn cao (7,5-8%/năm), trong khi thời gian cho vay ngắn (3-5 năm) nên chưa thu hút được các doanh nghiệp, người dân vay vốn.
Với kết quả giải ngân khiêm tốn, kém cải thiện, các chuyên gia lo ngại gói tín dụng ưu đãi 125.000 tỷ đồng cho NOXH tiếp tục ế. Đồng thời, đề xuất nhiều phương án để “cứu” phân khúc nhà xã hội.
Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP.HCM (HoREA) chỉ ra, nguyên nhân cốt yếu là gói tín dụng chưa phù hợp với người dân. Dù NHNN đã hai lần điều chỉnh hạ lãi suất, hiện vẫn ở mức khá cao. Chưa kể, mức lãi này được điều chỉnh 6 tháng một lần, sau đó thả nổi khiến người mua nhà xã hội e ngại vay vốn.
Bàn về vấn đề này, TS Lê Xuân Nghĩa (thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia) đánh giá, chính sách tín dụng cho NOXH, nhà giá rẻ gần như thất bại và cho thấy bước lùi về phát triển nhà ở. Điều này làm trầm trọng thêm thực trạng khủng hoảng “thiếu nhà vừa túi tiền, thừa nhà cao cấp”. Ông Nghĩa khẳng định, không thể chỉ dựa vào ngân hàng để đẩy NOXH lên.
Đưa ra ý kiến, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS), cho rằng ngân hàng cấp vốn vay ưu đãi nhưng cũng là đơn vị hoạt động vì lợi nhuận. Vì vậy, không thể bắt họ cho vay lãi suất thấp khi họ đi vay lãi suất trên 5%.
Ông Đính nhận định, việc chậm giải ngân gói tín dụng này sẽ ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành đề án xây một triệu căn nhà xã hội. Trong giai đoạn 2021-2025, cả nước mới hoàn thành gần 38.000 căn (đạt gần 9% kế hoạch).
Để khắc phục tình trạng này, TS Lê Xuân Nghĩa đề xuất lập quỹ phát triển phân khúc nhà ở này với nguồn vốn ưu đãi từ ngân sách nhà nước. Chỉ có thế lãi suất cho vay mới có thể hạ, thấp hơn lãi cho vay thương mại thông thường. Trong đó, nguồn vốn ngân sách đóng vai trò đầu mối và huy động thêm nhiều nguồn lực khác.
Chủ tịch HoREA đề nghị Bộ Xây dựng khôi phục gói tín dụng 110.000 tỷ đồng từng được Bộ Xây dựng đề xuất Chính phủ, Quốc hội hồi tháng 2/2023. Gói tín dụng này có lãi suất vay ưu đãi NOXH là 4,8-5% một năm, thời hạn vay tối đa 25 năm.
Để cải thiện nguồn cung nhà xã hội, ông Lê Hoàng Châu cho rằng cần thu hút thêm nhiều doanh nghiệp tham gia với chính sách ưu đãi. Từ đó, vị chuyên gia đề nghị, cho phép các doanh nghiệp được thế chấp chính dự án NOXH để vay vốn ưu đãi, kể cả với gói 125.000 tỷ đồng. Bởi quy định hiện nay, chủ đầu tư phải thế chấp bằng tài sản khác mới được vay, điều này làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án.
Ngoài ra, ông Châu cũng đề nghị giảm 70% thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp để khuyến khích phát triển nhiều dự án nhà xã hội cho thuê. Đồng thời, tăng thêm lợi nhuận định mức lên 15%, thay vì 10% như trước (áp dụng cho doanh nghiệp tự tạo lập quỹ đất).
