Trong Kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 5, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, các đại biểu Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai (sửa đổi). Điểm đáng lưu ý của Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024 là quy định về hộ gia đình và quyền sử dụng đất. Bởi điều này có ảnh hưởng đáng kể đến các chính sách quản lý và phân phối đất đai tại Việt Nam.
Trong Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024, khoản 25 của Điều 3 quy định hộ gia đình sử dụng đất được xác định dựa trên quan hệ hôn nhân, huyết thống, hoặc nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình. Điều kiện chung là các thành viên của hộ gia đình này đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất, hoặc nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành.
Định nghĩa về hộ gia đình sử dụng đất trong Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024 gần như giữ nguyên so với Luật Đất đai 2013. Điểm khác biệt lớn nhất chính là chỉ công nhận đối tượng hộ gia đình sử dụng đất trước ngày Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024 có hiệu lực. Điều này hạn chế rất nhiều trường hợp mới có thể được nhận đất ở sau khi Luật có hiệu lực.
Tại khoản 4 Điều 119 của Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024 có hiệu lực từ ngày 01/01/2025, quy định hộ gia đình chỉ sẽ được giao đất (bao gồm cả đất ở) hoặc cho thuê đất nếu họ thuộc vào trường hợp được bồi thường bằng đất khi Nhà nước thu hồi đất. Điều này tạo ra một điểm quan trọng, là chỉ một trường hợp duy nhất mà hộ gia đình có thể nhận đất ở là khi được bồi thường bằng đất do Nhà nước thu hồi đất.
Đối với những hộ gia đình sử dụng đất trước ngày 1/1//2025, họ sẽ được tham gia quan hệ pháp luật về đất đai với tư cách nhóm người sử dụng đất theo quy định tại Điều 27 của Luật Đất đai sửa đổi 2024. Các quyền và nghĩa vụ của họ sẽ được thực hiện như quyền và nghĩa vụ của cá nhân sử dụng đất theo quy định của Luật này.
Như vậy, trong Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi 2024 chỉ công nhận một trường hợp duy nhất hộ gia đình được giao đất ở từ ngày 01/01/2025, giới hạn nhiều trường hợp mới có thể nhận đất và cùng lúc đề cao quyền và nghĩa vụ của những hộ gia đình sử dụng đất trước ngày Luật này có hiệu lực
