Lực lượng chức năng đang đẩy mạnh xử lý phạt nguội các hành vi vi phạm giao thông đường bộ không chỉ trong nội đô mà trên cả các tuyến cao tốc. Quá khổ quá tải đi vào cao tốc là một trong những nội dung được đặc biệt quan tâm xử lý. Để có dữ liệu xử phạt, cơ quan chức năng đang hướng đến lắp đặt hệ thống cân tự động.
Theo thống kê của Cục Đường bộ Việt Nam, hiện có 66 bộ cân kiểm tra tải trọng xe được lắp đặt ghép với trạm thu phí trên quốc lộ và đường cao tốc. Trong số này, 19 bộ còn thời hạn kiểm định, 47 bộ đã hết hạn kiểm định và có tới 45 bộ không hoạt động.
Tổng công ty Đầu tư và phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) là đơn vị quản lý nhiều tuyến đường cao tốc. Đại diện công ty - ông Bùi Đình Tuấn (Giám đốc Trung tâm Giám sát khai thác vận hành đường cao tốc Việt Nam thuộc VEC) cho biết, hệ thống cân trên các tuyến cao tốc của VEC sử dụng công nghệ cảm biến thạch anh, được đầu tư hơn 10 năm.
Do số lượng xe vượt quá công suất phục vụ, lại thêm thời tiết bất lợi dẫn đến phần lớn số cân đã hỏng nên độ chính xác không cao. Khi phát hiện xe chở quá tải, đơn vị phần lớn sẽ từ chối phục vụ. Dù trước đây có gửi dữ liệu xe vi phạm cho lực lượng cảnh sát giao thông trên tuyến để xử phạt nhưng việc này không bắt buộc nên trách nhiệm của nhân viên vận hành cân không cao.
Bà Bùi Thị Quỳnh - Phó giám đốc Công ty Quản lý khai thác đường cao tốc ô tô Hà Nội - Hải Phòng cho hay, hệ thống cân trên tuyến được đầu tư đã gần 10 năm, công nghệ cân lạc hậu. Từ khi đưa vào vận hành đến nay, đơn vị đã từ chối phục vụ khoảng 60.000 lượt xe chở quá tải. Khi đơn vị phát hiện xe quá tải thì từ chối phục vụ và yêu cầu xe ra khỏi cao tốc, còn dữ liệu không được dùng để xử phạt.
Theo ông Đặng Văn Chung - nguyên Phó vụ trưởng Vụ An toàn giao thông, Tổng cục Đường bộ (nay là Cục Đường bộ Việt Nam), nhiều tuyến cao tốc đã lắp đặt hệ thống cân tại trạm thu phí đầu vào nhằm ngăn xe quá tải. Tuy nhiên, ngoài cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, đa số cân trên các tuyến khác đã hỏng, không kiểm soát được xe quá tải.
Dữ liệu từ hệ thống cân cũng không đủ điều kiện để xử phạt vi phạm hành chính vì không đảm bảo độ chính xác, sai số lớn. Muốn xử phạt được xe quá tải, lực lượng CSGT hay thanh tra giao thông phải sử dụng cân thứ cấp để kiểm tra lại lần nữa.
Ông Trần Đức Trung - Phó trưởng Phòng Pháp chế - Thanh tra (Cục Đường bộ Việt Nam) xác nhận, lực lượng chức năng phải cân di động để cân lại mới đủ cơ sở xử lý.
Ông Trần Đức Trung thông tin thêm, cao tốc Bắc - Nam phía Đông có 38 tuyến, đoạn tuyến với chiều dài 2.063km. Hiện nay đã có gần 1.060km được đưa vào khai thác. Các tuyến đã khai thác, phần lớn chưa được đầu tư hệ thống cân, dẫn tới xe quá tải lưu thông vào, gây hư hỏng mặt đường, mất an toàn giao thông. Việc lắp đặt hệ thống trạm cân trở thành vấn đề cấp thiết.
Lấy ví dụ từ thí điểm kiểm soát xe quá tải bằng cân tự động trên quốc lộ 5, ông Chung cho biết, số lượt xe tải vi phạm đã giảm từ 6,9% xuống chỉ còn 0,12%. Hệ thống cân này kiểm soát tự động 24/24h trong mọi điều kiện thời tiết. Dữ liệu được gửi đến thanh tra giao thông, cảnh sát giao thông để phạt nguội.
Theo ông Trung, mô hình được Bộ Giao thông Vận tải lựa chọn là trạm kiểm tra tải trọng xe cố định tự động 1 cấp cân, tương tự như hệ thống cân tự động do JICA tài trợ được lắp đặt trên quốc lộ 5.
Công nghệ hiện đại này có khả năng cân ở tốc độ từ 0-80km/h với độ chính xác cao. Dữ liệu sẽ được truyền về cơ quan quản lý, khai thác để trích xuất, xử lý vi phạm. Trạm cân lắp đặt trên các làn đường, tự động cân kiểm soát 100% xe qua. Mô hình này không có người vận hành cân, không có điểm quay đầu xe, vị trí hạ tải.
Dự kiến, mỗi tuyến cao tốc sẽ được lắp đặt 3 trạm cân ở đầu vào. Kinh phí đầu tư sơ bộ xây dựng 1 bộ cân cố định tự động trên 1 làn thu phí khoảng 7 tỷ đồng. Tổng mức đầu tư hệ thống trạm cân trên cao tốc Bắc - Nam khoảng gần 700 tỷ đồng.
Ông Trung cho biết, các dự án BOT do nhà đầu tư thực hiện, chi phí xây dựng trạm cân được tính vào phương án tài chính của dự án. Với tuyến cao tốc được đầu tư bằng ngân sách hiện đang triển khai và triển khai sau này, sẽ được rà soát bổ sung hạng mục trạm cân. Chi phí đầu tư trạm cân tự động lấy từ nguồn vốn bảo trì đường cao tốc (từ ngân sách).
Về sử dụng dữ liệu, các trạm cân hoạt động theo nguyên tắc tự động cân và nhận diện biển số. Khi xe chạy qua trạm sẽ được thông báo hiển thị tự động trên màn hình điện tử (có vi phạm quá tải hay không). Nếu có, xe sẽ được yêu cầu ra khỏi đường cao tốc, dữ liệu được chuyển cho lực lượng chức năng để xử phạt nguội hoặc phạt trực tiếp ngay trên tuyến.
