Sau vụ hỏa hoạn khiến 14 người tử vong tại Trung Kinh (Hà Nội), đồng loạt các cuộc kiểm tra rà soát tại Hà Nội và TP.HCM được triển khai.
Mới đây, Sở Xây dựng TP.HCM đã công bố số căn hộ, nhà cho thuê trọ có mật độ người ở cao trên toàn thành phố, tính đến đến cuối năm 2023 ghi nhận khoảng 60.460 công trình nhà trọ do người dân xây dựng cho công nhân, người lao động thuê để ở, với tổng số khoảng 560.219 phòng trọ.
Tại Hà Nội, dù chưa có số liệu thống kê chính các hoặc sơ bộ về tổng số cơ sở kinh doanh nhà trọ, phòng trọ nhưng theo báo cáo của Liên đoàn Lao động TP Hà Nội, chỉ tính riêng trong số 2,5 triệu lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, có 80% phải đi thuê trọ ở khu dân cư. Điều này cho thấy số lượng phòng trọ ở Hà Nội ước tính cũng đến hàng trăm nghìn đơn vị.
Trước đó, chỉ tính quận Cầu Giấy đã cho biết, trên địa bàn quận có 3.328 cơ sở nhà trọ. Trong đó có 1.812 cơ sở chỉ cho thuê trọ, 1.513 cơ sở là nhà ở kết hợp kinh doanh thuê trọ, 3 cơ sở là nhà ở riêng lẻ cho một hộ gia đình thuê và sử dụng cả nhà. Hầu hết đều không đảm bảo được các tiêu chuẩn về phòng cháy chữa cháy, hơn 95% cơ sở không có lối tiếp cận cho xe chữa cháy.
Cũng theo Sở Xây dựng TP.HCM, số công trình nhà trọ do người dân tự xây dựng để cho thuê được chia thành 2 nhóm gồm: dãy các phòng cho thuê độc lập (357.246 phòng) và nhà ở riêng lẻ ngăn chia từng phòng để cho thuê (202.973 phòng).
Qua thực tế kiểm tra, vi phạm chủ yếu tập trung vào nhóm chuyển công năng sử dụng từ nhà ở riêng lẻ sang cho thuê ở; tăng số lượng phòng trong công trình nhà ở riêng lẻ; thêm tầng lừng tại các tầng và ngăn chia thành các phòng ngủ cho thuê.
Bên cạnh đó, để đáp ứng nhu cầu lưu trú đã dạng tại TP.HCM và cả Hà Nội, đặc biệt là các quận trung tâm xuất hiện loại hình các phòng, giường cho thuê được gọi là hộp ngủ (sleep box).
Trước đó, đã có nhiều ý kiến cho rằng, cần cấm các loại hình nhà ở kết hợp kinh doanh nhà trọ, nhưng nhiều ý kiến khác lại nêu quan điểm không thể cấm chỉ vì công tác quản lý lỏng lẻo. Bởi lẽ nhà trọ là sản phẩm cần thiết cho xã hội do giá cả vừa túi tiền, phù hợp với nhiều đối tượng trong xã hội là người thu nhập trung bình, thu nhập thấp.
Theo đó, ông Lê Hoàng Châu – Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP.HCM (HoREA) nhận định, thay vì cấm cần học hỏi các nước trên thế giới để lựa chọn giải pháp quản lý, để đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy và phát triển lành mạnh.
Đồng quan điểm, luật sư Trịnh Hữu Đức – Hội Luật gia Việt Nam cho rằng, vấn đề hiện nay của mô hình nhà trọ, nhà ở riêng lẻ kết hợp kinh doanh là chưa có những quy định riêng, trong khi hệ thống văn bản pháp quy thường đi sau thực tế, chỉ khi “mất bò mới lo làm chuồng”.
Qua kết quả kiểm tra cho thấy, rủi ro của loại hình này mang tính hệ thống, liên quan đến quy trình kiểm tra chấp hành các quy định phòng chống cháy nổ tại các cơ sở kinh doanh cung cấp dịch vụ cho thuê nhà. Người dân có quyền cung cấp dịch vụ nhưng phải đảm bảo quy định của pháp luật, nếu không, chính quyền không cho phép làm dịch vụ.
Trong dài hạn, cần phải củng cố lại các quy chuẩn về phòng cháy chữa cháy, tiến tới quy định nghiêm cấm các loại hình kinh doanh dễ gây cháy nổ ở trong khu nhà ở. Đồng thời có biện pháp, hướng dẫn giải quyết tình trạng “chuồng cọp”.
Bên cạnh đó, những thủ tục rắc rối, quy trình khó khăn khiến nhiều người muốn đầu tư nhà ở cho thuê “nản chí” nên sẽ tìm cách “lách luật”. Do vậy, cần có rà soát về luật để đảm bảo cắt giảm tối đa các thủ tục, tạo điều kiện cho người dân làm nhà cho thuê đúng quy chuẩn, an toàn.
Ở một góc nhìn khác, TS. Lê Đăng Doanh – nguyên viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương cho biết, nhu cầu thuê nhà, phòng trọ rất lớn nên nhiều khu vực để người dân tự do cơi nới, bít lối thoát hiểm. Do đó, cần nghiêm cấm hình thành mới các khu trọ trong ngõ hẻm mà các phương tiện chữa cháy không thể tiếp cận, không đáp ứng các điều kiện về phòng cháy chữa cháy; quy trách nhiệm, xử phạt ngay đối với những công trình vi phạm.
Cũng theo ông Doanh, về lâu dài, cần hướng đến quy hoạch bố trí các quỹ đất để phát triển nhà ở cho thuê phù hợp với nhu cầu, mật độ dân cư khu vực đó. Chính sách nhà ở cho thuê đối với người có thu nhập thấp, sinh viên cần phải được ưu tiên, đưa lên hàng đầu để triển khai.
